Էջ:«Armenia og armenierne.» (Bodil Biørn okt. 1944).pdf/6

- 4 -

Մուշում 1907 - 1916 թվականներին

Ամենաերկար և ամենածանր ժամանակը Մուշում եմ անցկացրել։ Մուշը մոտավորապես 3000 տարեկան քաղաք է, տեղակայված է հին Հայաստանում՝ ծովի մակարդակից 1500 մ բարձրության վրա գտնվող մի հարթավայրում, որտեղ 4-5 ամիս ձմեռ է ու ձյուն։ Հայտնի էր որպես ոչ խաղաղ վայր։

Ուներ մոտ 25 000 բնակիչ, որոնց կեսը քրիստոնյա էր, մյուս կեսն էլ՝ մահմեդական։ Շրջանի մոտ 300 գյուղերը հիմնականում հայկական էին։ Սասունի լեռնազանգվածում 40 հայկական և մի քանի քրդական գյուղեր կային։ Մուշը շրջապատված է բարձր լեռներով․ հարևանությամբ է գտնվում Նեմրութ հանգած հրաբուխը։ Հայաստանում մի քանի երկրաշարժ տեղի ունեցավ։ Դաշտավայրերը պտղաբեր էին։ Եփրատի վտակ Մուրադը հոսում էր երկրով։

Մուշում հրաշալի ժամանակ եմ անցկացրել երեխաների, հիվանդների և աղքատների շրջանում, ում օգնում էի։ Իմ սիրելի կոլեգաների՝ պարոն և տիկին ֆոն Դոբլերների հետ նախաձեռնողական աշխատանք կատարեցինք։

Առաջին մի քանի տարիներին հիմնականում աշխատել եմ հիվանդների և աղքատների շրջանում․ նախկինում երբեք այսքան աղքատ մարդ չէի տեսել, ինչքան Մուշում և շրջակա գյուղերում։ Շաբաթը երեք անգամ բացում էի կլինիկան, որտեղ տարեկան 4000 հիվանդ էր բուժվում․ ևս 300 հիվանդի այցելում էի քաղաքներում, 200-ի էլ՝ գյուղերում։

Երբ կլինիկան բացվեց, մի շարք հիվանդներ եկան՝ հայեր, թուրքեր և քրդեր, որովհետև լսել էին, որ այս «բժիշկը» կարող է բուժել ցանկացած հիվանդություն։ Պետք է ասեմ, որ երբեք այսքան փոքր չէի զգացել, ինչ այս բոլոր հիվանդների շրջանում, բայց լիովին կախյալ դարձա Աստծուց, և նա այնպես արեց, որ դեղը զարմանալիորեն օգնի։ Ամերիկացի միսիոներները շատ լավ դեղորայք էին տվել․ նրանց միջոցով նորացրեցի նաև սարքավորումները։ Մասնավորապես, շատ էին աչքի հիվանդությունները (տրախոմա) և մալարիան՝ իրենց բարդություններով՝ թոքերի հիվանդությամբ, հոդատապով և ռևմատիզմով, վնասվածքներով հիվանդներով և այլն։ Մուշում միայն ռազմական բժիշկներ և գավառային մեկ բժիշկ կար, որը թուրք էր։ Միայն կես տարի, բայց շատ դժվար ժամանակներում մեզ օգնեց Ռուսաստանից եկած մի հայ բժիշկ։ Սովորեցրի մի հայ երիտասարդի՝ Ռուբենին, որը հետո ուսում ստացավ միսիոներական հիվանդանոցում և շատ օգնեց ինձ։ Օգնում էին նաև մի քանի հայ աղջիկներ, իսկ վերջին տարում էլ օգնում էր մեր ավետարանչականի կինը՝ Սաթենիկը։ Կարևոր էր ճիշտ ախտորոշելը։ Հաճախ միանգամայն շփոթվում էի և դժբախտաբար շատ սխալներ թույլ տալիս, բայց մյուս կողմից էլ հրաշալիորեն զգում էի Աստծո առաջնորդումն ու օգնությունը։ Մեր տներում մեծացող շատ երեխաներ թշվառ էին և կորուսյալ, տառապում էին տարբեր հիվանդություններից՝ հատկապես տրախոմայից։ Բացի այդ, պարոն և տիկին Դոբլերներն էլ մի քանի անգամ հիվանդացան՝ նույնիսկ մահվան մոտեցան, քանի որ չէին կարողանում դիմանալ եղանակին։ Ես պետք է առողջ լինեի, որ կարողանայի հոգ տանել շատ հիվանդների Մուշում և գյուղերում, ինչպես նաև որ քարոզեի։

1908 թվականին ցերեկային դպրոց հիմնեցի, քանի որ շատ երիտասարդ աղջիկներ և ամուսնացած կանայք չէին կարողանում կարդալ և գրել։ Սկզբում 12 աշակերտ էին և մեկ ուսուցիչ․ որոշ ժամանակ աշակերտների թիվը քիչ էր, բայց շարունակում էի վստահել Աստծուն և աստիճանաբար թիվը դարձավ 80։ Մեզերեի ճեմարանից երկու հայ լավ ուսուցիչ եկան՝ Մարիցան և Մարգարիտը։ Դպրոցն ամբողջական դարձավ՝ 4 դասարանով, որտեղ սովորում էին Աստվածաշունչ, կարդալ, գրել, հաշվել և կարել։ 120 աշակերտ ունեինք, որոնցից մի քանիսը նվիրվել էին Աստծուն։ Դժբախտաբար կոտորածի ժամանակ շատ մարդ սպանվեց։ Հետագայում ավելի լավ սենյակներ ունեցանք դպրոցի և կլինիկայի համար։