եւ քուրդի կամ հայի եւ վրացու միջեւ կը լինէր
շատ աւելի ակներեւ:
Անշուշտ, կենցաղը այնպիսի մեծ արժէքի ազգային
տարր չէ, ինչպիսին է օրինակ լեզուն.
բայց եւ այնպէս, նա ունի իր որոշ տեղն ու նշանակութիւնը
ազգ կազմող միւս տարրերի մէջ:
VIII
ինքնագիտակցութեան փաստը բնական հետեւանք
է գոյութիւն ունեցող ազգային օբեկտիւ
կապերի եւ - միաժամանակ - ազգը ամբողջացնող
ու ամրացնող մի նոր տարր:
Ի՞նչ ասել Է ունենալ ազգային գիտակցութիւն:
Դա ասել է՝ գիտակցել այն կապերը, որ կապում
են անհատին ազգային հաւաքականութեան
հետ. գիտակցել այդ հաւաքականութեան շահերը,
կարիքներն ու իրաւունքները. գիտակցել, թէ
ի՜նչ բարիքներ է ստանում եւ ունի ստանալու անհատը
հաւաքականութիւնից եւ թէ ի՜նչ պարտականութիւներ
ունի ինքը՝ հանդէպ հաւաքականութեան:
Ես գիտեմ, որ հայ եմ եւ որ բազմաթիւ կապերով
կապուած եմ միւս հայ մարդկանց հետ։
Գիտեմ, որ իմ անհատական բախտը — նոյնիսկ
անկախ կամ հակառակ իմ կամքին ու ցանկու—
