Անկեղծ են թէ ոչ ռուս բոլշեւիկները, —
էական չէ մեզ հետաքրքրող խնդիրը լուսաբանելու
համար: էականն այն է, որ սոցիալիստական
բանակի մաքսիմալիստական թեւը — այն իսկ
թեւը, որ ամէնից հեռու է գնում իր պահանջների
մէջ, ամէնից աւելի անհաշտ է հակառակորդի
հանդէպ ու ամէնից քիչ ընդունակ կոմպրոմիսների,-
այսօր այդ թեւը ազգութիւնների հետ է
եւ ոչ նրանց դէմ: Սա՛ է էականը:
Եթէ Մոսկուայի վարիչները անում են այդ.
հակառակ իրանց ցանկութեան - սա մի նոր ու
շատ զօրաւոր ապացոյց է իմ թէզի ճշմարտութիւնը
հաստատելու համար: Եթէ մի սոցիալիստական
կառավարութիւն - ճիչդ այնպէս, ինչպէս
բուրժուական կառավարութիւնները ու դեռ
մի քիչ էլ աւելի - հարկադրուած է պաշտպան
կանգնելու (կամ պաշտպանութիւն ցուցադրելու)
ազգութիւնների ազգայնօրէն ապրելու իրաւունքներին,
ապա ուրեմն կայ մի ուժ, որ վեր է
կառավարութիւններից, նրանց անմիջական կամ հեռաւոր
դիտաւորութիւններից:
Եւ այդ ուժը սոցիալիստական միտքն է ու
սոցիալիստական խիղճը:
Սոցիալիստը դասակարգային եռուզեռի մէջ
կարող է մոռացութեան տալ, անտես թողնել ազզային
դատը: Բայց ամէն անգամ, երբ հարկադրուած
է լինում ուշադրութեան առնելու այն եւ
