հասարակ ենթադրելի է որեւէ «ոսկէ դարի» հնարաւորութիւն):
Ճիշդ է, որ մեր գիտցած չորս–հինգ հազարամեակի
ընթացքում պատմութիւնը շա՛տ դանդաղ է
շարժուել, աւելորդ զիկզակներ ու պտոյտներ
է արել, ապարդիւն ժամանակ է կորցրել
ու ապարդիւն ուժեր վատնել, յաճախ կանգ
է առել ու նոյնիսկ ետ է գնացել, կորցրել է ճամբան,
որոնել է, տատանուել, նոր ուղիներ բացել...
բայց, ընդհանուր առմամբ, անժխտելիօրէն
առաջ է գնացել:
Որքան էլ քննադատենք ու դատապարտենք
ընկերային կազմակերպութիւնը այսօրուայ քաղաքակիրթ
աշխարհում, այնուամենայնիւ չենք
կարող հերքել, որ մարդ—անհատը բաւարարելու
տեսակէտից՝ կացութիւնը այսօրուայ Անգլիայում
շատ աւելի լաւ է, քան էր Փարաւոնների
ժամանակ Եգիպտոսում, Սարդանապալի ու
Նարուգողոնոսորի ժամանակ Ասորա—Բաբելոնեան
կայսրութեան մէջ, Դարեհի սատրապիաներում,
դասական Հելլադայում ու Հռովմում, միջինդարեան
աւատական Եւրոպայում կամ Իտալական
վերածնունդի այնքան փայլուն շրջանում:
Տարբերութիւնը մեծ է, փոփոխութիւնը դէպի
լաւը՝ անժխտելի:
Որոնել, ձգտել գտնել ու հաստատել մարդկային
ընկերութիւնների լաւագոյն կազմակերպում՝
հանրային կեանք կանոնաւորելու եւ կա–
