Էջ:Ազգ և հայրենիք, Յովհաննէս Քաջազնունի.djvu/197

Վիքիդարանից՝ ազատ գրադարանից
Այս էջը սրբագրված է

Ազդեցութիւնների ու ոյժերի մի խումբ ձգտում
է վերացնել կամ թուլացնել ազգային տարրերը,
ապազգայնացնել ազգը. մի ուրիշ խումբ՝ պաշտպանել,
հաստատել, զօրեղացնել ազգային անհատականութիւնը..

Որի՞ կողմն անցնել, ո՞ր բանակը ուժեղացնել
եւ որի՞ դէմ զինուել։

Կրկնում եմ՝ պարապ հարց չէ սա:

Գիտեմ, որ պատմութիւնն ու կեանքի առարկայական
պայմանները ունեն իրանց սեփական
օրէնքները, որ շատ աւելի զօրեղ են, քան մարդկային
ոչ միայն անհատական, այլ եւ հաւաքական
կամքը, ցանկութիւնները, ձգտումները:
Գիտեմ, որ պատմութիւնը ունի իր ընթացքը,
զարգանալու իր ուրոյն տրամաբանութիւնը, որը
ոչ միայն անխորտակելի է, այլ եւ յաճախ անհասկանալի
է, անհասանելի մարդկային մտքի
համար:

Բայց գիտեմ եւ մի ուրիշ բան, — այն, որ
մարդը երբեք չի կարող հրաժարուել իր սեփական
ցանկութիւնները ունենալու իրաւունքից,
սեփական կամքը արտայայտելու, եւ հաստատելու
հրամայողական պահանջից:

Մարդը գիտակից էակ է — համեմատաբար
պիտակից ու աւելի գիտակից, որեւէ ուրիշ
կենդանի էակ երկրագնդի վրայ: Մարդը ծառ
չէ, ոչ էլ մրջիւն կամ ոչխար: Նա չի կարող թոյլ
տալ, որ կենսաբանական օրէնքները կամ ժառան–