Եւ ահա մենք վերադարձանք նոյն սկզբնական
կէտին ու նոյն հարցին. ինչո՞ւ, չոչնչանան
ազգերը... թո՛ղ ոչնչանան: Ո՞ւմ եւ ինչի՞ համար
հարկաւոր է նրանց գոյութիւնը։
Յիշեցնեմ.
Ազգը - մշակոյթ է: Ազգի կորուստը - մի
ուրոյն մշակոյթի ու ամէնից առաջ մի ուրոյն
լեզուի կորուստ է: Իսկ լեզուի կորուստը —
գրականութեան կորուստ է, այսինքն՝ մտածելու,
զգալու եւ արտայայտուելու մի յատուկ ձեւի կորուստ:
Կորգցելով այս կամ այն ազգութիւնը, մարդկութիւնը
կորցնում է մշակութային տիպերից
մէկը, մարդկութիւնը աղքատանում է։
Մշակութային առաջադիմութիւնը պայմանաւորւում
է գլխաւորապէս բազմազանութեան
աճումով ու բազմազանութեան մէջ ներդաշնակութիւն
գտնելու կարողութիւնով: Որքան աւելի
բազմազան է ոեւէ հաւաքականութիւն ու ներդաշնակ
իր բազմազանութեան մէջ, այնքան աւելի
հարուստ է ներկայում ու այնքան աւելի
բեղմնաւոր կարելիութիւններով՝ ապագայի համար։
