անալոգիաների մէջ առաջին տեղը պիտի տրուի
ազգային խմբաւորումներին, որ կարելի է նկատել
իբրեւ մի ուրոյն ու շատ կարեւոր օրգան համամարգկային
օրգանիզմի մէջ, — հոգեկան կեանքի
եւ հոգեկան մշակոյթի օրգան:
Ազգ—օրգանը պարազիտ չէ: Նա ոչ միայն
սպառում է, այլ եւ առատօրէն արտաբերում՝
կուտակում է, խտացնում, զարգացնում եւ անընդհատ
ստեղծագործում հոգեկան արժէքները,
— արժէքներ, առանց որի մարդը մարդ չէ:
Եւ ազգը համամարդկային օրգան է այն
մտքով, որ ամէն մի ազգային ստեղծագործութիւն
ոչ միայն ազգային է, այլ նաեւ համամարդկային,
որովհետեւ ազգային արժէքների
սպառողը ոչ միայն ազգն է, այլ եւ մարդկութիւնը
իր ամբողջութեամբ:
Միտքս պարզելու համար դիմեմ մի անգամ
եւս լեզուի օրինակին:
Ասել եմ արդէն, որ լեզուները անփոխարինելի
են ու անթարգմանելի... բնականօրէն հարց
է ծագում. եթէ ճիշդ է իմ ասածը, ապա ուրեմն
ի՞նչ համամարդկային արժէք կարող են ունենալ
այդ անթարգմանելի ազգային լեզուները: Օրինակ՝
ի՞նչ արժէք կարող են ունենալ ռուսի համար
անգլիական լեզուի հարստութիւնները, եթէ
ռուսը չի հասկանում անգլիերէն ու անգլիացու
խօսքն էլ չի կարելի թարգմանել ռուսերէնէ...
