Եւ հասկանալի է, որ այդպէս է, որովհետեւ
ինքը դաւանանքը՝ ազգային մեծ ստեղծազործութիւններից
մէկն է:
Չի կարելի ասել, թէ ամէն մի կրօն ազգային
է ամբողջապէս ու թէ ամէն մի ազգ ունի իր սեփական,
միմիայն իրան պատկանող ու միւսներից
բոլորովին անջատ կրօն, — ճիշդ այնպէս, ինչպէս
չէ, կարելի ասել, թէ ամէն մի ազգ ունի իր
հիմնովին ուրոյն լեզուն, հիմնովին ուրոյն գեղարուեստը,
գիտութիւնը, տեքնիքան, ընկերային
կառուցուածքը, վարչական ձեւերը, օրէնսդրութիւնը...
Ազգերը մեծամեծ փոխառութիւններ են
արել միւմեանցից, ժառանգել են կամ ներմուծել
օտար հարստութիւններ, որոնց թւում նաեւ կրօնական
արժէքներ:
Բայց սեփականացնէլով դրսից բերուած կրօնական
կառուցուածքներ ու դաւանական ձեւեր,
ամէն մի ազգ գրել է այդ պատրաստի կառուցուածքներ
ու ձեւերի մէջ ինքնայատուկ բովանդակութիւն:
Եւ այստեղ է ահա, որ արտայայտել
է իր ազգային էութիւնը։
Հռովմէացիների Իւպետերը՝ հելլէնների Ձէուսը
չէ, ոչ էլ Ձէուսը եգիպտացիների Օզերիսը,
թէեւ երեքն էլ ներկայացնում են նոյն անձնաւորութիւնը:
Քրիստոնեայ Հինդուսի դաւանած Հայր
Աստուածը Իսրայէլի Եհովան չէ, ոչ էլ Արաբի
Ալլահը: Ծուռ Դաւթի պահապան Մարութայ
Բանձր Աստուածածինը Լուրդի Notre Dameը չէ,
