Էջ:Գրական քննադատական երկեր, Նիկոլ Աղբալյան.djvu/9

Վիքիդարանից՝ ազատ գրադարանից
Այս էջը սրբագրված չէ

Ը

հարուստ խառնուածքը շուտով իրեն կ՛ապահովեն երիտասարդ մտաւորսւկանի լուրջ անուն մը գրական ասպարէզին մէջ տակաւին սկսնակի նախաք ւոյլերէն: V Ադրալեան գրական իր առաջին փորձեբը կ՚ընէ 1896-ին, առաւելաբար աշխատակցելով Թիֆլիսի «Մուրն» ամսագրին քննադատական եւ ուսումնասիրական յօդուածներով, Ժ»Թ* դարու Արեւելահայ գրականութեան զարգացման փուլերու եւ նոր հեղինակներու մասին:

Իր առաջին քննադատական յօդուածըՙ նուիրուած Է. Շանթի «Երազ Օրեր»ուն, լոյս կը տեսնէ 1897-ին «Մուրեն»ի մէջ, կՙեուր մանր վերլուծման կ ՛ենթարկէ հեղի¬ նակի հայեացքները եւ վէպին բնոյթն ու արժէքը։ 1898-ին դարձեալ «Մուրն»ի մէջ կ՚երեւի իր քննադատական լաւագոյն յօդուածներէն մէկը նուիրուած սկսնակ բանաստեղծ Աւետիս Իսահակեսւնի քերթուածներու առաջին փունջին՛ «Երդեր ով Վէրքեր»ուն, ուր 25 տարեկան երիտասարդ քննադատը վերին աստինանի ինքնա¬ տիպ դատումով եւ իւրայատուկ մեկնաբանութիւնով կը ներկայացնէ 23 տարե¬ կան բանաստեղծը: 1900ական թուականներուն Ն* Աղթալեան Թիփլիսի մէջ յայտնի մտաւորսւ– կան գրող մըն է արդէն, եւ մաս կը կազմէ գրողներու այն խմբակին, որոնք յանախ կը հաւաքուին առաջնորդ Գարեգին Վարդապետ Յովսէփեանի (յետագա– յին կաթողիկոս Մեծի Տանն կիլիկիոյ) մօտ, զրոյցներ եւ ելոյթներ կ՚ունենան մշակութային հարցերու շուրջ : Գրականութեան եւ գիտութեան հանդէպ, ստկայն, V Աղբալեանի ծարաւը անյագ է, իսկ իր ունեցածը՛ անբաւարար: Կովկսւսը աւելին տալ չէր կրնար իր սահմանափակ հորիզոնով։ Այդ իսկ պտտնտռով կ ՛անցնի Ռուսաստան* Փետերըս– պուրկ, ուր կը ջանայ հետեւիլ Փրօֆ* Ն* Մառի լեզուագիտական դասընթացք–֊ ներուն, բայց կարելի չըլլար նիւթական դժուարութիւններու պատնառով: Կը ստիպուի մէկ կողմէն Հայոց եկեղեցիին մէջ դպրութիւն ընել, միւս կողմէ ճան¬ բային մատենադարան յանախել եւ ձեռնարկել ռուսահայ պարբերական մամուլի ցանկի կազմութեան, սակ այն այս աշխատանքն ալ երկար շարունակել կարելի չըւլալով՝ կ ՛անցնի Մոսկուսւ, ուր մէկ կողմէ կը հետեւի համալսարանական դա¬ սընթացքի, միւս կողմէ անվերջ կը կարդայ ռուսական գրականութեան առաջ¬ նակարգ գրողներու երկերը, մօտէն հաղորդակից կ՚ըլլայ Աուստստանը յուզող գրական, ընկերային-հասարակական շարժումներուն եւ ռուսերէն լեզուի միջո– ցով կը ծանօթանայ Եւրոպական, առանձնապէս ֆրանսական եւ մասամբ՝ անգ¬ լիական գրականութիւններուն : Կարն ժամանակ յետոյ V Աղթալեան կ ՛անցնի Եւրոպա: Փուրիդ ժամանակ մը կը հետեւի Սորպոնի մէջ ^երկսոնի եւ ուրիշ անուանի դասախօսներու գրական– իմաստասիրական-հասարակագիտական Օիւթերու նուիրուած դասախօսութիւննե– րուն։ Փարիզէն կ ՛անցնի Ջուիցերիա, ապա՝ ձալքաններ, անկէ Եգիպաոս։ Նոյն տարին կը վերադառնայ Կովկաս եւ 1905-ին մաս կը կազմէ 8ովհ» քծումանեսւնի Հերնաաան խմբակին։ Վերնատունը Թիֆւիսի մէջ 8ովհ– քծումանեանի թնակարա– նին ապակեպատ այն սենեակն էր, հինգերորդ յարկի վրայ, ուր շաբաթը անգամ ^0 — երկուք կը հաւաքուէին 8ովհ֊ քծումանեան, Վ– Աղայեսւն, է– Շանթ, V