Ես այս տեղէն անցայ ու տեսայ, որ կարդալու սկսած ես այս գիրքը։ Պտոյտ մը ըրի դպրոցին դաշտին շուրջ մենախօսելու համար Տոսթոեւսկիին հեւո մէկ հարցի շսւրք, որ ան, ռուս մեծ գրողը ինծի բացատրէ, թէ ինչ է մարգը։
Տոսթոեւսկին ըսաւ գնա*, կարդա*, լուր ջ կարդա*, ամէն օր կարդա*, ու յետոյ քեզի կաշխատիմ բացատրել թէ ինչ է մարդը։
Այս պատասխանը առած վերադարձայ, ու ահա կը տեսնեմ, թէ կարդացած ու փակած ես այս գիրքը:
Եթէ քեզի հարցնեմ, թէ ինչ հասկցար կարդացածէդ, անշուշտ թաներ մը կիսես այդ ուրուականին մասին; միտքերդ կը շարադրես... նոր կարդացած ես։ Եթէ երեք օր ետք հարց մը տամ նոյն այս գիրքէն, արդէն կը դժուարանաս պատասխանել։ Իսկ եթէ երեք ամիս ետք հարցեր տամ նոյն այս գիրքին շարադրանքին մասին, վստահ եմ պիտի կրնաս ըսել միայն այն, որ այս գիրքը կարդացած ես։
Ղ՝ուն կարդալու համար ժամանակ տուիր ու այդ ժամանակը թափեցիր. մեղք է, չէ՞։ է՝իչ մըն ալ աւելցուր այդ ժամանակը ու ահա այդ ԳՒՐՔԸ Ժամանակդ կորսուածչ իթար։ Ժամանակը սանձած կիըաս այդ գիրքով։
Ես, լուռ մտիկ կին էի։ Ինք, եաբպիսբ, տարիներէ ի վեր եկած էր Մելգոնեան, իսկ ես նորեկ մըն էի։ Ու Հալէպի մէջ մելգոնեանցի Մարտիրոսը ըսած էր ինծի.– Երբ Մելգոնեան հասնիս, անմիջապէս ծանօթացիր Սարկաւագեանին։ Եիպրոս չեկած, հեռուէն յարգել սկսած էի այս աղան։
Ու երբ առաջին օրն իսկ գտած էի զինք ու ըսած՝ թէ Մարտիրոսը բարեւ ունի, շարժած էր գլուխը ու խնդալով ըսած.– ՀաՀ այդ խումբի՞ն կը պատկանիս։
Հիմա, իմ հերոսս, ինծի հետ կը խօսէր, թելադրութիւնն եր կինէր։
Սարկաւագեան շարունակեց.– Գիտելս ինչպէս պիտի կարդաս գիրք մը։ Ահա, օրինակ այս գիրքը: եարդացիր առաջին էջը ու հանդիպեցար սուր միտքի մը։ եր փակես գիրքը ու մէկ քանի վայրկեան, գուցէ երբեմն տաս վայրկեան ու աւելի կը մտածես թէ հեղինակը ինչ ըսել կուզէ։ եր վերլուծես, կինդունիս, կը մտածես ընդունիլ ու այսպէս կը մարսես։
Օրինակ այս գիրքին առաջին տողը «Ուրուական մը կը պտտի Եւրոպայի մէջ...»։ Նախ, ինչ է ուրուականը, ինչո՞ւ Եւրոպայի մէջ եւ ոչ Ասիոյ կը պտտի այդ ուրուականը։ Ի՞նչ թանի ծնունդ է։ Ուր կրնայ հասնիլ։ Օգտակա՞ր է ժողովուրդներուն կամ պիտի վնասէ՞։ Ինչո՞ւ պիտի վնասէ, ինչպէ՞ս օգտակար պիտի թԱտյ*.։
Ահա գիրքին իւրաքանչիւր էջը այսպէս պիտի կարդաս, որ գիրքը քու^1Ղ ԻԱայ* ժամանակը շահած ըԱաս եւ ոչ ս պանն ած։
քառասուն տարիներու հեւռաւորութենէն, շնորհակալութիւն քեզի, եարպիս Աուրէնեան, Մելգոնեանի մէջ տուած այս դասդ չեմ մոռցած,
