1887
ՄԻ ԱՎԱՆԴՈԻԹՏՈԻՆ
(էշ 7)
Թումանյանի առաջին գրավոր ելույթն է։ Անստորագիր տպագրվել է «Նոր-Դար», 1887, 15 օգոստոսի, № 136։
Այս հոդվածի մասին տեղեկություն է հաղորդում բանաստեղծի բարեկամ Ա. Աբովյանը։ ԳԱԹ-ում պահվող «Իմ հիշատակարանը» ձեռագիր հուշերում նա գրում է. «Թումանյանը առաջին անգամ գրական ասպարեզ մտավ «Նոր-Դար» օրաթերթում՝ մի նամակ տպագրելով Դսեղ գյուղի ընդհանուր նկարագրությամբ և գյուղացիների նիստ ու կացի մասին»։
Որպես բանաստեղծի գրչին պատկանող երկ առաջին անգամ հրատարակել է գրականագետ էդ. Ջրբաշյանը (տե՛ս ՀԽՍՀ ԳԱ հասարակական գիտությունների Տեղեկագիր, 1963, № 12, էջ 69—73)։
Արտատպվում է «Նոր-Դարից»։
Առնչվում է «Քաջերի կյանքից» պատմվածքին (տե՛ս սույն հրատարակություն, հ. 5)։
1Իր մենագրության մեջ («Հովհաննես Թումանյան, կյանքի և ստեղծագործության պատմությունը», Երևան, 1969) Արամ Ինճիկյանը քանիցս անդրադարձել է այս հոդվածին և սրանում հիշատակված պատմական հուշարձաններին («Սիրուն խաչ», Բարձրաքաշ ս. Գրիգորի վանք և այլն)։
Նույն գրքում, տարբեր առիթներով նա խոսում է նաև «Խորենացու «Տենչայր Սաթենիկ» հատվածի առթիվ», «Բորչալվում», «Տաղանդ և բթամտություն», «Մեր նախորդ շրջանի բանաստեղծները», «Գրողի նամակները» և այլ հոդվածների մասին։
2Կիրակոս Գանձակեցին «նետողաց ազգ» անվանում է թաթարներին (տե՛ս Կիրակոս Գանձակեցի, «Պատմություն Հայոց», Մոսկվա, 1858, էջ 135—137)։
