|
Գրական Թանգարանում պահվում է Կամսարականի մի ձեռագիրը, որի մեջ կան իր մասին ինքնակենսագրական տեղեկություններ։ Համաձայն այդ տեղեկությունների Կամսարականը տիրապետել է պարսկերենին և արաբերենին. ծանոթ է եղել «Մանթեղին և հեքիմաթին» (ֆիզիկային և մաթեմատիկային), որի համար էլ արժանացել է «Միրզա» դիտական աստիճանին. Եզնակ Կամսարականի խնդրով Աբովյանր Պետերբուրգ եղած ժամանակ վերհիշել և գրի է առել իր հորինած աշխարհաբար մի քանի բանաստեղծությունները, գրված դեռևս Երևանում եղած ժամանակ. այդ ոտանավորները հիշեցնում են աշուղական խաղերը. այս ոտանավորի մի ութնյակը առաջին անգամ հրապարակել է Ն. Տ. Կարապետյանը իր աշխատության մեջ («Խ. Աբովյան։ Կենսագրութիւն», Տփխիս, 1897, էջ 75). հետագայում Ե. Շահազիզը նույն ոտանավորի վարիանտը գտել է այն տետրում, որտեղ Աբովյանր Բոդենշտետի խնդրով գրի է առել ժողովրդական երգեր, նրան ուղարկելու համար։ Պարզվում է, որ Աբովյանն իր բանաստեղծությունը զետեղել է Բոդենշտետի տետրում որպես ժողովրդական երգ։
ՈՎԲԵՐԴՈԻԹԻԻՆ Ի ՎԵՐԱՅ ՄԱՀՈԻԱՆ ԲԱԶՄԵՐԱԽՏ ՈԻՍՈԻՑՉԻՆ ԻՄՈՑ ՅԱՐՈԻԹԻԻՆ
ՎԱՐԴԱՊԵՏԻ ԱԼԱՄԴԱՐԵԱՆՅ. ԱԶՆԻԻ ԲԱՐԵԿԱՄԻՆ ԻՄՈՅ
ԱՂԱՋԱՆԱՅ ՇԻՐՄԱԶԱՆԵԱՆ ԵԻ ՀՕՐ ԻՄՈՅ ՅԱՐՈԻԹԻԻՆԻ ԱԲՈՎԵԱՆՑ...
(էջ 88-92)
Բանաստեղծությունը հանված է 57 թվահամարի տակ պահվող արձակ և չափածո գործերի ժողովածուից, գրաբար, մաքրագիր, անթվակիր։
«Ողբերգության» ամբողջ տեքստը տպագրվել է 1949 թ. Աբովյանի Երկերի 2-րդ հատորի ծանոթագրությունների բաժնում։
Այս բանաստեղծության շարունակությունն է կազմում՝ 100 թվահամարի տակ պահվող տետրակի չափածոն «Յետ փոքր ինչ մխիթարելոյ իմ ի ցաւոց...» (Էջ 95—98) և հաջորդը՝ «Մեկնութիւն երկնային մարմնոց...» (էջ 99— 103)։
Այս երկու կտորների սևագիր վարիանտը, «և դեռ քսանամյա սիրտ իմ պատառեր» տողից սկսվող հատվածը պահպանվում է 96 թվահամարի տակ. նույն բանաստեղծությունից մի քանի սևագիր հատվածներ կան նաև արխիվում պահպանվող նամակների բաժնում (Սալանփյանից ստացած № 328 նամակն վերջին էջի վրա). «ետ փոքր ինչ մխիթարելոյ...-ի մի հատվածն առաջին անգամ տպագրվել է 1897 թ. Ն. Տ .-Կարապետյանի «Խ. Աբովյանի գրքում. ամբողջ տեքստը տպագրվել է 1940 թ. Աբովյանի «Երկեր»֊ի 2-րդ հատորում, էջ 36։
Ի ՀՐԱՏԱԳՆԱՊ ԵԴԱՆԴՍ ՍՐՏԻ....
(էջ 104-106)
Հանված է 63 թվահամարի տակ պահվող տետրակից. գրաբար, անթվակիր. բովանդակությունից երևում է, որ գրել է 1834 թ, դեկտեմբերին Դորպատից Պետերբուրգ մեկնած միջոցին։
Տպագրվում է առաջին անգամ։
ԻՄ ԿՅԱՆՔՍ ԵՎ ԱՐԵՎՍ ԵՍ ՔԵԶ ԶՈՀ ԿՈԻՏԱՄ...
(էջ 107)
Այս տողով սկսվող բանաստեղծությունը աշխարհարար է, անթվակիր, հավանաբար գրված է Գորպատում և պատկանում է Եզնակ Կամսարականի խորհրդով գրած բանաստեղծությունների շարքին. արտահայտում է բանաստեղծի հոգու ապրումները, նույն բովանդակությունն ունի «Տաղ ի գոյն» բանաստեղծությունը (էջ 108), գրաբար, անթվակիր... գրված է
