նույնիսկ «էշն ու բլբյուլը» առակի վերջաբանը համարել, մանավանդ, որ գրված է առակին անմիջապես հաջորդող էջում, էջի վերևից, առանց վերնագրի, հենց իբրև նախորդ էջի շարունակություն։
Ահա այդ բանաստեղծությունը.
|
Այս հատվածը առաջին անգամ հրատարակել է Ռ. Տերյանը «Գրական Թերթ»–ի 1939 թ. № 5-ում՝ Աբովյանի այլ անտիպ բանաստեղծությունների հետ և ապա Աբովյանի «Ընտիր երկերի» Բ. հատորում 1940 թ. (էջ 28), իբրև առանձին բանաստեղծություն, եռաստղանի վերնագրով, իսկ բուն առակի սկզբնական նախաբանը աոաջին անգամ տպագրվել է Աս. Ասատրյանի «Աբովյանը — առակագիր» հետազոտության մեջ «Հայկական ՍՍՌ ԳԱ Հասարակական Գիտությունների Բաժանմունքի «Տեղեկագիր», 1945 թ. 3—4, էջ 113)։
ԽԱՆԸ
(էջ 244—215)
Ա-ը սյուժեն գրեթե անփոփոխ վերցրել է ռուս առակագիր-բանաստեղծ Ի. Ի. Խեմնիցերի (1745-1784) առակից, բայց մշակել է այն ինքնուրույնաբար, տալով առակին տեղական արևելյան կոլորիտ, թե գործող անձանց սոցիալական դեմքի ու հոգեբանության և թե մանավանդ լեզվի ու ոճի առումով: Ա-ն առակին հաղորդել է իր սոցիալական բարոյախոսությունը փողի, հարստության անկայունության մասին («փողը ձեռի կեղտ ա, մեկ օր կհատնի, կպակսի»), ավելի շեշտել փողի խեղաթյուրող ազդեցությունը մարդկանց փոխհարաբերություններում և. առակի վերջաբանն էլ «սազացրել է» իր կրթա-լուսավորական հիմնական գաղափարին, ըստ որի եթե ծնողն ուզում է որդուն «լավություն» անել, «թող տա նրան շնորհք, կրթություն», քանի որ «խազինա, դոլվաթ կերթան կփչանան, մարդիս իր ուսումն կմնա միայն»։ Ա-ի առակն իր ծավալով էլ տարբերվում է ռուսական բնագրից։ «Барон»-ը բաղկացած է 59 կարճ ու երկար (2, 7, 11—12 վանկանի) տողերից, մինչդեռ Ա-ի «Խանը» 77 համաչափ (10 վանկանի) տողերից:
Խեմնիցերի առակների ժողովածվի մի հրատարակության ( Басни и сказки И. И. Хемницера в трех частая, Морква 1883г.) ցանկում նշված է, որ «Барон» առակը վերցված է (թարգմանված կամ փոխադրված) գերմանացի բանաստեղծ–առակագիր Գելլերտից: Հնարավոր է, որ Ա-ն օգտված լինի նաև գերմանական բնագրից։
ԲԱՂԴԱՏԻ ՃԱՄՓՈՐԴ ԷՇԸ
(էջ 246-256)
Ա-ի այս գործն իր բնույթով ու ծավալով (443 տող) ոչ թե առակ է, այլ երգիծական զրույց, գրված ժողովրդական բանավոր ստեղծագործության նյութի հիման վրա։