Էջ:Հայկական Սովետական Հանրագիտարան (Soviet Armenian Encyclopedia) 10.djvu/614

Վիքիդարանից՝ ազատ գրադարանից
Այս էջը սրբագրված չէ

Ընդհանուր օգտագործման գետային տրանսպորտի զար– գացման հիմնական ցուցանիշները | 1928 1940 1950 1960 1970 1983 Փոխադրվել են բեռներ, մլն ա 18,3 73,9 91,8 210,3 357,8 606 Բեռնաշրջանառությունը, մլրդ in/կմ 15,9 36,1 46,2 99,6 174,0 273 1 m բեռի փոխադրման միջին հեռավորու– թյունը, կւէ 867 489 503 474 486 434* Փոխադրվել են ուղևորներ, մլն մարդ 17,8 73,4 53,6 118,6 145,2 142 Ուղևորաշրջանառությունը, մլրդ ուղևոր–^ւ/ 2,1 3,8 2,7 4,3 5,4 6,0 1 մարդու ուղևորության միջին հեռավորու– թյունը, կմ

  • 1 ООО

117 52 50 36 37 43* աշխատանքների շնորհիվ մեծապես բա– րելավվել են նավարկության պայմաննե– րը։ Կատարելագործվել են նավերի տիպե– րը, ավելացել չափերն ու բեռնունակու– թյունը, նավատորմը համալրվել է ինքնա– գնաց նավերով, ոչ ինքնագնաց բեռնա– նավերով։ 60-ական թթ․ սկզբներից օգ– տագործվում են «Վոլգա–Դոն» տիպի (բեռնունակությունը՝ 5300 ա) ջերմանա– վեր, «Վոլգոնեֆտ» տիպի (5000 ա) գե– տային հեղուկանավեր։ Վոլգա և Կամա գետերի վրա շահագործվում են 7500 տ ընդհանուր բեռնունակությամբ երկու, իսկ Սիբիրում ու Հեռավոր Արևելքում՝ 12 հզ․ m ընդհանուր բեռնունակությամբ չորս բեռ– նանավից բաղկացած նավակազմեր։ Լայն կիրառություն են գտնում խառը նավար– կության «գետ–ծով» ջերմանավերը։ Հա– մալրվել ու նորացվել է մարդատար նա– վատորմը։ Օգտագործվում են ստորջրյա թևեր ունեցող «Ռակետա» և «Մետեոր» տի– պի արագընթաց նավեր, «Բուրևեստնիկ» գազատուրբագնացը (1964-ից), 2 և 3 տախ– տակամած ունեցող և այլ հարմարավետ ջերմանավեր։ 1966–80-ին գործարկվել է 25,9 հզ․ գծամետր մեքենայացված նա– վամատույց (Տոմսկի, Կույբիշևի, 6ա– կուտսկի, Բալակովոյի ևն)։ Դետային տարնսպորտի նյութատեխ․ բազայի վե– րակառուցումը, նախադրյալներ է ստեղծել բեռների Փոխադրման տնտ․ արդյունա– վետությունը բարձրացնելու համար։ Ծովային տրանսպորտը։ Իրականաց– նում է արտաքին առևտր․ կապերի մեծ մասը (բեռնափոխադրումների ավելի քան 90%–ը) և առափնյա փոխադրումները։ Մո– վետական ծովային նավատորմը գումա– րային տոննաժով աշխարհում առաջատար տեղ է գրավում։ Փոխադրումները հիմնա– կանում կատարվում են ԱՄՀՄ եվրոպա– կան մասի ծովերով, աճում է նաև Հեռա– վորարևելյան ավազանի դերը։ Ավելա– նում են ծովայիև առափնյա փոխադրում– ները․ Կասպից ծովով՝ նավթի, իսկ Ազո– վի, Աև, Հյուսիսային և Հեռավորարևել– յան ծովերով՝ հանքաքարի ևն։ Մշտապես աճում է ծովային նավերի բեռնունակու– թյունը, խորանում մասնագիտացումը։ Ծովային ւորանսպորւոի որակական ու քանակական ինտենսիվ զարգացումը ըս– կըսվել է 1960-ից։ Կառուցվել են 14-ից 50 հզ․ դեդվեյթով չորաբեռների («Լենինս– կի կոմսոմոլ», «Պոլտավա», «Բեժիցա» ևն), փայտակիր («Նիկոլա Նովիկով»), իյառնաբեռների («Զոյա Կոսմոդեմյանս– կայա») նավեր, հեղուկանավեր։ Դործարկ– վել են «Ղրիմ» առաջին խոշորաբեռ հե– ղուկանավը (150 հզ․ ա), նավթի համակըց– ված խառնաբեռների «Մարշալ Բուդյոն– նի» նավը (100 հզ․ ա) ևն։ Հյուսիսային ծովային ուղիով և Արկտիկայի պայման– ներում շահագործելու համար կառուցվել են «Լենին» (40 հզ․ ձ․ ու․), «Բրեժնև» (75 հզ․ ձ․ ու․), «Սիբիր» (75 հզ․ ձ․ ու․) ատոմային սառցահատները, «Մոսկվա» (26 հզ․ ձ․ ու․) դիզելային–էլեկտրական սառցահատը ևն։ Մարդատար նավատորմը համալրվել է «Միխայիլ Կալինին» տիպի հարմարավետ նավերով, «Իվան Ֆրան– կո», «Միխայիլ Լոմոնոսով» տիպի խո– շորատոննաժ ճանապարհորդական նա– վերով։ Շարք են մտել նաև մասնագիտաց– ված նավահանգիստներ (Նախոդկայում, Նագաևոյում, Իլյիչևսկում և այլուր), նա– վահանգստային փոխաբեռնիչ համա– լիրներ, լաստանավերի անցամիջոցներ (Բաքու–Կրասնովոդսկ, 1963, Վանինո– Խոլմսկ, 1973, Իլյիչևսկ–Վառնա, 1978), նավամատույցներ ևն։ Նավահանգիստ– ները հագեցվում են փոխաբեռնիչ սարքա– վորումներով և բեռնման–բեռնաթափման աշխատանքների համալիր մեքենայաց– ման միջոցներով։ Ավտոմոբիլային տրանսպորտը։ Բնո– րոշվում է բարձր մանևրունակությամբ, ապահովում կապը պատվիրատուների և երկաթուղային կայարանների ու նավա– մատույցների միշԱ։ Միայն արդյունաբե– րության մեջ ավտոմոբիլային տրանս– պորտը 1982-ին ավելի շատ բեռներ է տե– ղափոխել, քան տրանսպորտի մյուս բոլոր տեսակները միասին վերցրած։ Ավտոմո– բիլային տրանսպորտի զարգացումն ուղեկցվում է պետ․ և հանրապետ․ նշա– նակության բարձրորակ մայրուղիների շինարարությամբ, հիմնվում ԱՍՀՄ ավտո– մոբիլային արդյունաբերության վրա։ Ավտոմոբիլների հոսքի բարձր ինտեն– սիվություն ունեցող տեղամասերում կա– ռուցվում են առաջնակարգ բազմուղի ճա– նապարհներ (Մոսկվա–Մինսկ–Բրեստ, Մոսկվա–Խարկով–Աիմֆերոպոլ, Խար– էով–Ռոստով–Նովոռոսիյսկ, Մոսկվա– Լենինգրադ ևն)։ Արդյունաբերությունը թողարկում է 1,3 մլն մարդատար ավտո– մոբիլ (1982)։ Բեռնատար պարկը կազմ– ված է 250 կգ («Մոսկվիչ»-ի բազայի վրա) և 0,8, 3, 5, 8 ու 12 m բեռնունակությամբ ավտոմոբիլներից, 30, 47, 75 ա բեռնունա– կությամբ ԲելԱԶ քարհանքային ինքնա– թափերից։ Բեռնատարները մասնագիտաց– ված են․ կան ֆուրգոններ, ցիստեռններ, ինքնաթափեր, պանելա–, ֆերմա–, մե– տաղա–, կոնտեյներատար ավտոգնացք– ներ ևն։ Ավտոտրանսպորտի տեխ․ վերա– զինումը հնարավորություն է տվել էապես բարձրացնել նրա արդյունավետությու– նը։ խողովակաշարային տրանսպորտը։ Արդյունահանված նավթի ավելի քան 95% –ը փոխադրվում է խողովակաշարա– յին տրանսպորտով (1982)։ 1982-ին, 1940-ի համեմատ, նավթա– և նավթամթեր– քամուղների ցանցի երկարությունն ավե– լացել է 17,8 անգամ և կազմել 72,9 հզ․ կւէ, իսկ բեռնաշրջանառությունը՝ համապա– տասխանաբար 344 անգամ և 1306 մլրդ т/կմ։ 1950–60-ին կառուցվել են Տույմա– զի–Օմսկ, Տույմազի–Իրկուտսկ, Ալմե– տևսկ–Գորկի (1-ին գիծը) ևն նավթա– մուղներ, Ուֆա–Օմսկ և Ուֆա–Պետրո– պավլովսկ նավթամթերքամուղները,1961 – 1970-ին՝ «Դրուժբա», Ալմետևսկ–Գորկի (2-րդ և 3-րդ գծերը), Գորկի–Յարոս– լավլ–Կիրիշի են նավթամուղները, Կին– Օմսկ–Նովոսիբիրսկ, Կույբիշև–Պենզա– Բրյանսկ նավթամթերքամուղները։ 1971–82-ին նավթի և նավթամթերքների խողովակների երկարությունն ավելացել է 35,5 հզ․ կմ–ոՎ։ Բարձր տեմպերով է իրա– կանացվում նաև գազամուղների շինարա– րությունը։ 1950–60-ին կառուցվել են Դա– շավա–Կիե – Բրյանսկ–Մոսկվա, Տույմա– զի–Ուֆա, Կոխտլա Ցարվե–Լենինգրադ են գազամուղները։ 1960–70-ին դրանց երկարությունն ավելացել է ավելի քան 3 անգամ, 1971–82-ին՝ 76,5 հզ․ կմ–ով Ա կազմել 144 հզ․ կմ։ Գործարկվել են Մեդ– վեժյե–Նադիմ (2 գիծ), Տորժոկ–Իվա– ցևիչի, Պունգա–Ն․ Տուրա (3 գիծ) ևն գազամուղները։ Կիրառվում են 530-ից 1020 մմ տրամագծով նավթա– և նավթա– մթերքատար և մինչև 1420 մմ տրամագծով գազատար խողովակներ։ Ծովային նավատորմի մինիստր ու թյան ծովային տրանսպոր– տի զարգացման հիմնական ցուցանիշները1 1928 1940 1950 1960 1970 1983 Բեռնաշրջանառությունը, մլրդ ա ծովային մղոն 5,0 13,4 21,4 71,0 354,3 479,9 Բեռնափոխադրումները, մլն ա 8,0 32,9 33,7 75,9 161,9 238 1 ա բեռի փոխադրման միջին հեռավորու– թյունը, ծովային մղոն 627 409 636 935 2188 2009* Ուղևորաշրջանառությունը մլն ուղեոր–ծովա– յին մղոն 167 480 671 719 859 1293 Ուղևորների Փոխադրումները, մլն մարդ 1,2 9,7 7,9 26,7 38,5 52,4 1 ուղևորի Փոխադրման միջին հեոավո– րո^յունը, ծովային մղոն 135 50 85 27 22 25,0* 1 Առանց միջինասիական նավագնացության • 1982