Կապի զարգացման հիմնական ցուցանիշները 1940 1960 1983 Փոստի, հեռագրի, հեռախոսի ձեռնարկությունների թիվը (տարվա վերջին), հզ․ 51 63 91 Կապի արտադրանքը, մլրդ ռ․ 0,6 1․3 7,2* Ուղարկված է՝ նամակ, մլրդ 2,6 4․1 9,0 լրագիր U ամսագիր, մլրդ 6,7 14,4 44,8 ծանրոց, մլն 45 91 1 226,0 հեռագիր, մլն 141 241 j 487 Ընդհանուր հեռախոսացանցում հեռախոսի ապարատների թիվը (տարվա վերջին), մլն 1,7 4,3 | 27,8
- 1982
ռում սոցիալիստ, երկրների համագոր– ծակցության և այլ կազմակերպություննե– րի անդամ է։ Տես նաև Հեռագրական կապ, Հեռախո– սային ցանց, Ռադիոկապ, Կապի համա– կարգեր, Ֆաքսիմիչային կապ։ Շինարարությունը Շինարար ու թյ ու նը նյութա– կան արտադրության խոշորագույն ճյու– ղերից է, որը նպաստում է ժողտնտեսու– թյան բոլոր ճյուղերի պլանաչափ զարգաց– մանն ու վերազինմանը, արտադրության ճյուղային կառուցվածքի և տեղաբաշխ– ման կատարելագործմանը, միութենական հանրապետությունների և երկրի տնտ․ շրջանների էկոնոմիկայի համալիր զար– գացմանը, բնակարանային շինարարու– թյան երկարաժամկետ ծրագրերի իրա– կանացմանը են։ Համախառն հասարակա– կան արդյունքի մեջ ճյուղի բաժինը կազ– մում է մոտ 10% ։ 1982-ին շինարարության մեջ աշխատում էր 11,3 մլն մարդ կամ նյու– թական արտադրության ճյուղերում զբաղ– ված աշխատողների ընդհանուր թվի մոտ 13,5%–ը։ 1982-ի վերջին ճյուղում գործում էին 32,3 հզ․ կապալային շինարարական և մոնտաժային կազմակերպություն, 27,5 հզ․ պետ․ կապալային շինարարա– Աան–մոնւոաժային կազմակերպություն, որոնք ունեին բարձրորակ կադրեր, շի– նարարական մեքենաների մեծ համա– կազմ և շինարարական ինդուստրիայի հզոր բազա։ Շինարարության հիմնական ֆոնդերը կազմում են 55 մլրդ ռ․։ Շինարարությունը բարձր տեմպերով է զարգացել սովետական իշխանության տա– րիներին։ 1918–82-ին ամբողջ կապիտալ ներդրումները կազմել են 2380,2 մլրդ ռ․, գործարկվել են 2215,6 մլրդ ռ․ հիմնական ֆոնդեր, կառուցվել և վերականգնվել է մոտ 48,6 հզ․ արդ․ խոշոր ձեռնարկու– թյուն, 54 հզ․ կմ երկաթուղագիծ, 144 հզ․ կմ գազամուղ, 76 հզ․ կմ նավթա– և նավթա– մթերքամուղ, 3,7 մլրդ ւՐ ընդհանուր (օգ– տակար) տարածությամբ բնակելի տներ, կուլտուր–կենցաղային նշանակության բազմաթիվ օբյեկտներ։ Շինարարությունը 1918– 45-ին։ Սովե– տական իշխանության հաստատման առա– ջին տարիներից ձեռնարկվեցին շինարա– րության կազմակերպման միջոցառում– ներ, որոնք հիմնվում էին պետ․ ղեկավար– ման, միջոցների պլանային առանձնաց– ման, ճյուղի կառավարման մարմինների համակարգի ստեղծման սոցիալիստ, սկըզ– բունքների վրա։ 1918-ին ԺՏԲԽ–ի կազմում ստեղծվեց պետ․ կառույցների, 1938-ին (ՍՍՀՄ ԺԿԽ–ին առընթեր)՝ շինարարա– կան գործերի պետ․ կոմիտե, իսկ 1939-ին կազմավորվեց շինարարության համա– միութենական ժողկոմատը։ ԴՈԷԼՌՌ–ի պլանն ընդունելուց (1920-ի դեկտեմբեր) հետո իրականացվեց կապիտալ շինարա– րության ծրագիրը։ 1918–41-ին կառուց– վեցին բազմաթիվ էլեկտրակայաններ, վե– րականգնվեցին և կառուցվեցին ավելի քան 11 հզ․ արդ․ խոշոր ձեռնարկություն, Բելամոր–Բալթիական, Մոսկվայի ան– վան և մի շարք այլ ջրանցքներ, Մոսկվա– յի մետրոպոլիտենի 1-ին և 2-րդ հերթերը, 409 մլն մ2 ընդհանուր (օգտակար) տարա– ծությամբ բնակելի տներ, դպրոցներ, հի– վանդանոցներ են, երկաթուղագծերի եր– կարությունն ավելացավ 19,8 հզ․ կմ–ով։ Դնեպրոգէսի կառուցմամբ դրվեց հիդրո– էներգետիկ ռեսուրսների ինտենսիվ յու– րացման սկիզբը։ Հայրենական պատերազմի տարիներին արտադր․ կարողություններ ստեղծվեցին ռազմ, կարիքների բավարարման համար։ Այդ ժամանակաշրջանում կապիտալ ներ– դրումների ծավալը կազմեց 20,5 մլրդ ռ․։ Ապամոնտաժվեցին և էվակուացվեցին զգալի թվով ձեռնարկություններ, գոր– ծարկվեցին 3,5 հզ․ արդ․ խոշոր ձեռնար– կություն, Մոսկվայի մետրոպոլիտենի 3-րդ հերթը, ազատագրված շրջաններում վերականգնվեց 7,5 հզ․ ձեռնարկություն։ Շինարարությունը 1946–60-ին։ IV– YI հնգամյակների տարիներին վերականգ– նըվեց, կառուցվեց և գործարկվեց 14270 արդ․ ձեռնարկություն։ 1954-ին աշխատեց աշխարհում առաջին ԱԷԿ–ը, շարք մտան հզոր հէկեր։ Կոլտնտեսություններում և սովետական տնտեսություններում կա– ռուցվեցին նոր անասնապահական ֆեր– մաներ, հացահատիկի պահեստներ, ոռոգ– ման համակարգեր։ Ցուրացվեցին նավթի և գազի նոր հանքավայրեր, կառուցվեցին գազանավթամուղեր։ Երկաթուղիների եր– կարությունն ավելացավ 12,9 հզ․ կմ–ով, դրանցից И ,7 հզ․ կմ էլեկտրիֆիկացվեց։ Շարք մտան Վոլգա–Դոնի ջրանցքը, Լե– նինգրադի, Կիեի, Մոսկվայի (4-րդ հերթ) մետրոպոլիտենները։ Կառուցվեցին 915,5 մլն ւԲ ընդհանուր տարածությամբ բնա– կելի տներ, 53,4 հզ․ դպրոց, մեծ թվով ման– կական հիմնարկություններ, հիվանդա– նոցներ, առողջարաններ, ակումբներ, թատրոններ են։ 1960-ին գործում էր մոտ 10 հզ․ պետ․ սկզբնական կապալային շինմոնտաժային կազմակերպություն։ ՍՄԿԿ ԿԿ և ՄՄՀՄ Մինիստրների խորհըր– դի 1954-ի օգոստ․ 19-ի -«Շինարարության համար հավաքովի երկաթբետոնե կոնստ– րուկցիաների և դետալների արտադրու– թյան զարգացման մասին* որոշմամբ դըր– վեց հավաքովի երկաթբետոնե կոնստրուկ– ցիաների արդյունաբերության սկիզբը։ Կոնստրուկցիաների և դետալների գոր– ծարանային թողարկումը էական фпфп- խություն մտցրեց շինարարական արտա– դրության մեջ, այն անցավ շենքերի և կա– ռույցների մոնտաժման ինդուստրիալ– հոսքային մեթոդին։ Սկսեց զարգանալ խոշոր պանելային տնաշինությունը։ Շինարարությունը 1961–82-ին։ Այս տարիներին կապիտալ ներդրումների ծավալը կազմեց 2001,2 մլրդ ռ․։ Շարք մտան 8,7հզ․ արդ․ խոշոր ձեռնարկություն՝ Վոլգայի և Կամայի ավտոմոբիլային գոր– ծարանները, Կրասնոյարսկի, Աայանո– Շուշինսկի, Լենինգրադի հէկերը, Հայկ․ ԱԷԿ–ը են։ ԲԱՄ–ում կառուցվեց Ուրգալ կայարանից մինչե Ամուրի–Կոմսոմոլսկ գլխ․ ուղին։ Շարք մտան Թբիլիսիի, Բաք– վի, Խարկովի, Տաշքենդի մետրոպոլիտեն– ները, սկսվեց դրանց կառուցումը Երեա– նում, Գորկիում, այլ քաղաքներում։ Զար– գացավ և ամրապնդվեց գյուղատնտեսու– թյան նյութատեխ․ բազան, գործարկվե– ցին Մարատովի ոռոգիչ ջրանցքը, Կրաս– նոդարի ջրամբարը, մասնագիտացված անասնապահական համալիրներ ու մե– քենայացված թռչնաբուծական ֆաբրիկա– ներ, պահեստներ։ 1961–82-ին կառուց– վեցին 2295,6 մլն ւԲ ընդհանուր տարածու– թյամբ բնակելի տներ, մեծ թվով կուլտուր– կենցաղային, մարզական շենքեր են։ Շինարարության հետագա զարգացման համար կարեոր նշանակություն ունեցան ՍՄԿԿ ԿԿ և ՍՍՀՄ Մինիստրների խորհըր– դի 1969-ի մայիսի 28-ի «Կապիտալ շի– նարարության պլանավորման կատարե– լագործման և շինարարական արտադրու– թյան տնտեսական խթանման ուժեղացման մասին», «Նախագծային–նախահաշվային գործի բարելավման մասին»–, *Բնակարա– նա–քտղաքացիական շինարարության որակի բարելավման միջոցառումների մա– սին», 1979-ի հուլիսի 12-ի «Պլանավոր– ման բարելավման և աշխատանքի արդ– յունավետության ու որակի բարձրացման վրա տնտեսական մեխանիզմի ներգոր– ծությունն ուժեղացնելու մասին» որոշում– ները։ Շինարար ու թյան կառա– վարման համակարգը հիմնը– վում է տերիտորիալ–արտադրական սկըզ– բունքի վրա։ ճյուղը ղեկավարում են ընդ– հանուր միութենական, միութենական– հանրապետ․ և հանրապետ․ շինարարա– կան մինիստրությունները, ինչպես նաե նրանց կազմի մեջ մտնող տերիտորիալ գլխ․ վարչությունները, կոմբինատները, միավորումները են կազմակերպություն– ներ; Շինարարության բնագավառում միասնական տեխ․ քաղաքականությունն իրականացնում է 1950-ին կազմակերպ– ված Շինարարության գործերի ՍԱՀՄ պետ․ կոմիտեն (ՍՄՀՄ պետշինը)։ Շինարար ու թյան նյութա– տեխնիկական բազան շինա– րարական ինդուստրիայի և շինանյութերի արդյունաբերության, շինարարական մե– քենաների, մեխանիզմների և տրանս–
