Էջ:Հայկական Սովետական Հանրագիտարան (Soviet Armenian Encyclopedia) 10.djvu/627

Վիքիդարանից՝ ազատ գրադարանից
Այս էջը սրբագրված չէ

որը նախատեսում է պատվիրակների և մասնագետների, ինֆորմացիաների և բժշկ․ գրականության փոխանակում, գի– աաժողովների կազմակերպում են։ Ֆիզկուլտուրան, սպորտը, տուրիզմը Հոկտեմբերյան սոցիալիստ, մեծ հեղա– փոխությունից հետո աշխատավորության ֆիզիկական պատրաստության ղեկավա– րությունը ստանձնել է Համընդհանուր զինվորական ուսուցման (գինուս․, 1918) գլխ․ վարչությունը, որին կից 1920-ին հիմնվել է ֆիզիկական կուլտուրայի բարձ– րագույն խորհուրդ (ՖԿԲքս)։ 1923-ին ՀամԿԴԿ–ին, Ուկր․, Բելոռուս․, Անդրկով– կասյան և Միջինասիական հանրապետու– թյունների ԿԳԿ–ներին կից ստեղծվել են ինքնուրույն ՖԿԲԻյ–ներ, 1930-ին՝ ՄՍՀՄ ԿԴԿ–ին կից ՖԿԲԽ, որը 1936-ին վերակա– ռուցվել է ՍՍՀՄ ԺԿ1ս–ին առընթեր ֆիզի– կական կուլտուրայի U սպորտի գործերի համամիութենական կոմիտեի (1954-ից՝ ՍՍՀՄ Մինիստրների խորհրդին առընթեր ֆիզիկական կուլտուրայի և սպորտի կո– միտե՝ ՍՍՀՄ Սպորտկոմիտե)։ 1918-ին կազմակերպվել են ֆիզկուլտուրային–մար– զական բջիջներ ու համընդհանուր զինու– սի խմբակներ, ինչպես նաև «Մրջյուն» (Մոսկվա), «Մպարտակ» (Պետրոգրադ), «Կարմիր երիտասարդություն» (Մինսկ) և այլ կոմերիտական ընկերություններ, 1923-ին ստեղծվել է <Դինամո>–Կ, 1935-ին՝ <Սպարտակ>-ը, 1936-ին՝ ավելի քան 60 արհմիութենական ԿՄԸ–ներ։ 1920-ի մա– յիսին Համընդհանուր զինուսը շատ քա– ղաքներում կազմակերպել է Մպորտի օր։ 20-ական թթ․ տեղի են ունեցել ՌՄՖՍՀ առաջին չեմպիոնատները (լող՝ 1921-ին, ֆուտբոլ՝ 1922-ին), Համամիութենական առաջին սպարտակիադան՝ 1928-ին։ Ֆիզիկական դաստիարակության հա– մակարգի ծրագիրն ու նորմատիվային հիմքը 1931-ին ընդունված <Պաւորւսաո աշխատանքի և ՍՍՀՄ պաշտպանության> (ՊԱՊ) համամիութենական ֆիզկուլտու– րային համալիրն է։ 1935-ին մշակվել է Համամիութենական միասնական սպոր– տային դասակարգումը։ Ֆիզկուլտուրայի և սպորտի պարապ– մունքները լինում են կամավոր և պարտա– դիր–․Պարտադիր պարապմունքներին մաս– նակցում են հանրակրթական դպրոցների, պրոֆտեխուսումնարանների, միջնակարգ մասնագիտական և բարձրագույն ուս․ հաստատությունների սովորողները, ՍՍՀՄ զինված ուժերի, միլիցիայի և մի շարք այլ կազմակերպությունների անձ– Համամիութենական 1-ին սպարտակիադայի մասնակիցների շքերթը Մոսկվայի Կարմիր հրապարակում Աղյուսակ 1 ՍՍՀ Մ–ու մ ֆիզիկական կուլտուրայի և սպորտի զարգաց– ման հիմնական ցուցանիշները 1940 1960 1970 1983 Ֆիզկուլտ, կոլեկտիվների թիվը Ֆիզկուլտուրնիկների թիվը, հզ․ մարդ Մարզադահլիճների քանակը Ստադիոնների քանակը 62346 5332 378 185646 28722 14809 1981 209543 43623 44637 2918 250000 85,6 74000 3600 Աղյուսակ 2 ֆիզիկական կուլտուրայի U սպորտի հիմնական ց ու ցանի շ– ները ըստ միութենական հանրապետությունների (1982) C J3 rO Sift ft с а £ & лдл 3 »в «Э fc’P Պատրասս с? ‘ ․ ft •գ «*^5 5 »3 ժ Ф Mi^ Л ւված է £ - * ЗлЭ ժ ft еь ․3 3 Ծ* ji II ь Ք С? V ft D-fig D S з| И 3 43 b s X! 3 а ft ^ p A 3 A

  • ft

Л-5* b ՍՍՀՄ այդ թվում

ՌՍՖՍՀ Ուկր․ ՍՍՀ Բելոռուս․ ՍՍՀ Ուզբեկ․ ՍՍՀ Ղազախ․ ՍՍՀ Վրաց․ ՍՍՀ Ադրբ․ ՍՍՀ Լիտվ․ ՍՍՀ Մոլդ․ ՍՍՀ Լատվ․ ՍՍՀ Կիրգիզ․ ՍՍՀ Տաջիկ․ ՍՍՀ Հայկ․ ՍՍՀ Թուրքմեն․ ՍՍՀ էստոն․ ՍՍՀ 245000 116794 44591 10607 10931 12167 6883 6782 3542 3303 2515 2682 3384 3174 2613 1641 84600 32112 13799 2533 3361 3703 1279 1142 1010 870 751 680 678 720 502 429 27607 13418 5502 1182 1537 1713 530 554 498 405 334 305 385 361 239 194 25241 13251 5502 1132 1083 1342 430 352 441 325 334 223 225 254 118 229 12225 5Ց77 2474 606 611 592 341 216 268 207 249 130 135 229 91 199 3554 1941 961 134 158 124 84 47 31 63 35 23 33 24 21 14 7300 39600 13914 3083 3034 4663 1332 1073 800 1103 578 711 675 1196 601 412 նակազմերը։ Ձեռնարկություններում, հիմնարկություններում և ուս․ հաստատու– թյուններում կազմակերպվում են արտա– դրական մարմնամարզության պարապ– մունքներ։ Պարտադիր պարապմունքների կազմակերպական–մեթոդական ղեկավա– րումն ու հսկողությունը իրականացնում են մինիստրությունները և գերատեսչու– թյունները։ Աշխատանքից կամ ուսուցումից ազատ ժամերին ֆիզկուլտուրայով և սպորտով կամավոր զբաղվողները մասնակցում են արհմիությունների, որոշ մինիստրություն– ների U գերատեսչությունների, ինչպես նաե ԴՕՄԱԱՖ–ի ղեկավարությամբ անց– կացվող ուսումնամարզական ֆիզկուլտու– րային–առողջարարական միջոցառումնե– րին և մրցումներին։ Ֆիզկուլտուրայի և սպորտի ընդհանուր ղեկավարությունը իրականացնում է ՍՍՀՄ Սպորտկոմիտեն՝ տերիտորիալ սպորտկոմիտեների միջոցով, տեխ․ սպոր– տի ձևերինը՝ ՍՍՀՄ ԴՕՄԱԱՖ–ի կենտկո– մը, տուրիզմինը՝ ՀԱՄԿԽ տուրիզմի և էքսկուրսիաների կենտր․ խորհուրդը, սո– վետական բանակում՝ ՍՍՀՄ պաշտպանու– թյան մինիստրության սպորտկոմիտեն։ ՄՄՀՄ–ում ֆիզկուլտուրայի ու սպորտի զարգացմանը աջակցում են ՄՄՀՄ օլիմ– պիական կոմիտեն (ստեղծվել U Միջազ– գային օլիմպիական կոմիտեի կողմից ճանաչվել է 1951-ին), տարբեր մարզաձևե– րի ՄՄՀՄ ֆեդերացիաները, ռադիոն և հեռուստատեսությունը, մարզական մա– մուլը ևն։ Մարզական ընկերությունները ձեռնարկություններում, հիմնարկություն– ներում, կոլեկտիվ ու պետ․ տնտեսություն– ներում և ուս․ հաստատություններում ստեղծում են ֆիզկուլտուրային կոլեկտիվ– ներ (250 հզ․, 1983) և մարզական ակումբ– ներ (շուրջ 1,5 հզ․, 1981)։ Սպորտի տեխ․ ձևերով զբաղվողների համար ՍՍՀՄ

ԴՕՄԱԱՖ–ի սկզբնական կազմակերպու– թյուններին կից գործում են մարզա–տեխ․ սեկցիաներ և ակումբներ (մոտ 6 հզ․, 1981), զինված ուժերում՝ բանակի կենտր․ մարզական (ԲԿՄԱ) և բանակների ու նավատորմերի մարզական (ԲՄԱ) ակումբ– ները։ 1982-ին ՄՄՀՄ–ում գործել է 7032 ման– կապատանեկան մարզական դպրոց (ավելի քան 2,6 մլն երեխա), շուրջ 150 բարձրագույն մարզական վարպետության դպրոց (մոտ 30 հզ․ մարդ)։ Ֆիզկուլտու– րային կոլեկտիվներում, մարզական ակոլմբներում և դպրոցներում 1982-ին պարապել է 64 մլն, մարզական սեկցիա– ներում՝ ավելի քան 46 մլն մարդ։ 1982-ին կար ՄՍՀՄ սպորտի 191,3 հզ․ վարպետ, 6,3 հզ․ միջազգային կարգի սպորտի վարպետ, 2,4 հզ․ ՄՄՀՄ սպորտի վաստակավոր վարպետ։ 1982-ին ֆիզկուլտուրայի ասպարեզում զբաղված էին ավելի քան 328 հզ․ հաստի– քային աշխատող (80% բարձրագույն կամ միջնակարգ ֆիզկուլտուրային կրթու– թյամբ), 9,4 մլն հրահանգիչ և մարզիչ, հասարակական կարգով աշխատող ավե– լի քան 6,4 մլն մրցավար։ Ֆիզկուլտուրա– յին կադրեր են պատրաստում ֆիզկուլ–