լաբորատորիայի վարիչ, 1967-ից՝ դի– րեկտոր։ 1968-ից աշխատում է Նուրբ օրգ․ քիմիայի ինստ–ում, 1970-ից՝ դիրեկ– տոր։ Վ–ի գիտական աշխատանքները հիմնականում վերաբերում են ացետիլե– նի քիմիային, օրգ․ միացություննե– րի կառուցվածքի և կենսբ․ ակտիվու– թյան փոխադարձ կապի, նոր դեղանյու– թերի և օրգանիզմի վրա նրանց ներգոր– ծության ուսումնասիրման հարցերին։ Մշակեւ է վինիլացետիլենների, երրորդա– յին վինիլացետիլենային սպիրտների (առանց լուծիչի) U երկվինիլկետոնների ստացման նոր մատչելի եղանակներ։ Հայտնաբերել է չհագեցած միացություն– ների անոմալ տեղակալման ռեակցիա, որն ընթանում է ացետիլեն–ալլենկումու– լենային վերախմբավորմամբ։ Սինթեզել է ազոտ, թթվածին և ծծումբ պարունակող հետերոցիկլային միացու– թյուններ, հայտնաբերել վեցանդամանի հետերոցիկլային կետոնների փոխադարձ անցման ռեակցիա։ Նրա սինթեզած վեցանդամանի կետոն– ների հետազոտությունների շնորհիվ ստեղծվեց սիրտանոթային, հակամորֆի– նային և թմրեցնող հատկություններ ունե– ցող կոնդենսված հետերոցիկլային միա– ցությունների՝ քառահիդրապիրանային, թիոպիրանային և պիպերիդինային ցիկ– լերի հետ կոնդենսված ինդոլի օքսազոլ– ների, պիրազոլների, հետերոստերոիդ– ների և նրանց նմանակների ստացման ժամանակակիցդ ուղղությունը։ Վ․ սինթե– զել է պիպերիդինային միացություններ, որոնք որպես դեղամիջոցներ ենթարկվում են կլինիկական հետազոտմպն։ Պարգևատրվել է Աշխատանքային կար– միր դրոշի, Կարմիր աստղի, Հայրենական պատերազմի I և II աստիճանի շքանշան– ներով։ Երկ․ Ացետիլենը և նրա օգտագործման ուղի– ները, Ե․, 1968 (հեղինակակից Ս․ Կ․ Փիրեն– յան)։ Химия винилацетилена и его производ– ных, Е․, 1966․
ՎԱՐԴԱՆՅԱՆ Ստեփան Հմայակի (ծն* 10․5․1923, գ․ Չիգդամլու, այժմ՝ Ազատա՜ վան, ՀՍՍՀ Արտաշատի շրջան), սովե– տական կուսակցական, պետ․ աշխատող* ՍՄԿԿ անդամ 1945-ից։ Ավարտել է Երե՜ վանի համալսարանի պատմության ֆա– կուլտետը և ՍՄԿԿ ԿԿ–ին կից բարձրա– գույն կուսակցական դպրոցը (1953)։ 1941–Հ5-ին ծառայել է սովետական բա– նակում։ 1947-ից աշխատել է ՀԼԿԵՄ Ար– տաշատի շրջկոմի առաջին, 1949-ից՝
ՀԼԿԵՄ ԿԿ–ի քարտուղար, 1953-ից՝ ՀԿԿ ԿԿ–ի ապարատում, 1954-ից՝ ՀԿԿ Արտա– շատի շրջկոմի քարտուղար։ 1956-ից եղել է ՀԿԿ Կալինինոյի շրջկոմի առաջին քար– տուղար, 1958-ից՝ ՀԿԿ ԿԿ–ի գյուղատըն– տեսության, կուսօրգանների բաժնի վա– րիչ, 1961-ից՝ ՀՍՍՀ մթերումների մինիս– տըր։ 1962-ից՝ ՀԿԿ ԿԿ–ի կուսօրգանների բաժնի վարիչ, 1963-ից՝ Արտաշատի ար– տադրական վարչության կուսկոմիտեի առաջին քարտուղար, 1964-ից՝ ՀԿԿ ԿԿ–ի պրոպագանդայի և ագիտացիայի բաժնի վարիչ։ 1971-ից Վ․ ՀՍՍՀ մսեղենի և կաթնեղենի արդյունաբերության մինիս– տըրն է։ ՀԿԿ ԿԿ–ի անդամ է 1958-ից, ՀՍՍՀ V–XI գումարումների Գերագույն Սարգիս Վարդանյան Ս․ Ք․ Վարդանյան սովետի դեպուտատ։ Պարգևատրվել է Աշխատանքային Կարմիր դրոշի 3, ժողո– վուրդների բարեկամության և «Պատվո նշան» շքանշաններով։
ՎԱՐԴԱՆՅԱՆ Ստյոպա (Ռոզին) Քրիստա– փորի (1901, Թիֆլիս –1937), Անդրկով– կասի հեղափոխական շարժումների մաս– նակից։ Կոմունիստական կուսակցության անդամ 1916-ից։ Բաքվի նավթահանքե– րում աշխատելիս բանվորների շրջանում տարածել է թռուցիկներ, կատարել կու– սակցական հանձնարարություններ։ 1917–19-ին ընդհատակյա աշխատանք է տարել Թիֆլիսի երիտասարդության շըր– ջանում։ <Սպարւոակ> կազմակերպության հիմնադիրներից է, ընտրվել է Վրաստա– նի կոմերիտմիության առաջին քարտու– ղար։ Վ․ մասնակցել է Կոմինտերնի II կոնգրեսի աշխատանքներին, հանդիպել և զրուցել Վ․ Ի․ Լենինի հետ։ 1921-ին ընտրվել է Թիֆլիսի հեղկոմի կազմում, աշխատել որպես ներքին գործերի կո– միսար, բանակի քաղբաժնի պետ։ 1922-ից եղել է էջմիածնի և Նոր Բայազետի գա– վառային գործկոմների նախագահ, զին– վորական կոմիսար Երևանում։ 1925-ից աշխատել է Անդրֆեդերացիայի ապա– րատում [ԲԳՏ–ի պետ․ ապարատի բարե– լավման տեսչության պեա, Պետպլանի նախագահի տեղակալ, «Զարյա Վոստո– կա» («Заря Востока») թերթի խմբա– գիր]։ 1931-ից Վ․ ՀԿ(բ)Կ Կենտկոմի երկ– րորդ քարտուղարն էր, 1932-ից՝ ՀամԿ(բ)Կ Տագանրոգի քաղկոմի առաջին քարտու– ղարը։ Եղել է ՀՍՍՀ, Անդրֆեդերացիայի և ՍՍՀՄ Կենտգործկոմների անդամ։
ՎԱՐԴԱՆՅԱՆ Վասիլ Ավետի [ծն․ 15(28)․ 12․1910, Կարս], հայ սովետական նկա– րիչ։ ՀՍՍՀ արվեստի վաստ․ գործիչ (1966)։ ՍՄԿԿ անդամ 1954-ից։ Սովորել է ՎԽՈԻՏԵԻՆ–ում (1926–30)։ 1930-ից ապ– րում է Երևանում։ Որպես բեմանկարիչ աշ– խատել է հանրապետության թատրոննե– րում։ 1953-ից՝ Համամիութենական գյու– ղատնտեսական ցուցահանդեսի (Մոսկվա) ՀՍՍՀ տաղավարի գլխ․ նկարիչ, միաժա– մանակ բեմադրություններ է ձևավորել երկրի թատրոններում։ 1969-ից Երևանի դրամատիկական թատրոնի գլխ․ նկարիչն է։ Վ․ շուրջ 250 բեմադրությունների գե– ղարվեստական ձևավորումների հեղինակ է, լավագույններից են՝ Լերմոնտովի «Դի– մակահանդես», Պոպովի «Ընտանիք», Վիր– տայի «Դատապարտվածների դավադրու– թյունը» (Գ․ Սունդուկյանի անվ․ թատրո– նում), Շեքսպիրի «Անտոնիոս և Կլեո– պատրա» (Երևանի ռուս, թատրոնում), Ա․ Տիգրանյանի «Դավիթ Բեկ», Չայկովս– կու «Կարապի լիճը» (Սպենդիարյանի անվ․ պետ․ օպերայի և բալետի թատրոնում), Անույի «Սեդեա», Օտյանի «Սեր և ծիծաղ» Վ․ Վարդանյան․ Տրենյովի «Լյուբով Ցարովայա» պիեսի բեմադրության (1980, Արտաշատի պետ․ թատրոն) ձևավորման էս– Քիգ («Երևանի դրամատիկ, թատրոնում), Լաս– կինի «Սիրո ժամանակը» (Մոսկվայի Մա– յակովսկու անվ․ թատրոնում), Բալզակի «Վոտրենի վրեժը» (Մոսկվայի Մալայա Բրոննայա թատրոնում)։ 1932-ից մաս– նակցում է հանրապետական, միութենա– կան և միջազգային (այդ թվում՝ Բրյուսելի 1958-ի համաշխարհային) ցուցահանդես– ներին։ Անհատական ցուցահանդեսներ է ունեցել Երևանում (1942, 1948), Մոսկվա– յում (1970)։ Գրկ․ Риэаев С․, Василий Вартанян, Е․, 1976․ Ն․ Ազիզյան
ՎԱՐԴԱՆՅԱՆ Վավիկ (Ա ն ու շ ա վ ա ն) Տիգրանի [28․12․1900 (10․1․1901), ք․ Ղու– բա –7․11․1967, Երևան], հայ սովետա– կան դերասան, ռեժիսոր, թատեր․ գոր– ծիչ։ ՀՍՍՀ ժող․ արտիստ (1950)։ ՍՄԿԿ անդամ 1945-ից։ 1951–55-ին եղել է ՀՍՍՀ Գերագույն սովետի Նախագահության նախագահի, 1953–54-ին՝ կուլտուրայի մինիստրի տեղակալ, 1952–55-ին, 1959– 1965-ին՝ Հայկ․ թատերական ընկերության վարչության նախագահ։ Բեմ․ գործունեու– թյունն սկսել է 1918-ին․ ղեկավարել է Աստրախանի Գեղարվեստա–թատեր․ ստուդիան (1918–20), Ստավրոպոլի Հայկ․ թատրոնը (1920–26), հանդես եկել իբրև դերասան և ռեժիսոր։ 1925-ին ավար– տել է Մոսկվայի հայկ․ դրամատիկ, ստու– դիան, եղել Թիֆլիսի Հայ պետ․ դրամայի թատրոնի դերասան և ռեժիսոր։ 1928-ից աշխատել է Երևանի Առաջին պետ․ թատ– րոնում (այժմ՝ Սունդուկյանի անվ․) որ– պես դերասան, 1936-ից՝ նաև ռեժիսոր։ Դերերից են՝ Սեյրան, Սուրեն (Շիրվան– զադեի «Նամուս», «Պատվի համար»), Պավլին, Դերասան (Գորկու «Եգոր Բուլը– չովը և ուրիշներ», «Հատակում»), Բորիս (Ա․ Օսարովսկու «Ամպրոպ»)։ Առաջին իսկ ինքնուրույն բեմադրության մեջ (Աֆի– նոգենովի «Հեռավորը», 1936) դրսևորվել են Վ–ի արվեստին բնորոշ գծերը՝ հեղա– փոխակւսն–հերոսական պաթոսը, սոցիալ– հոգեբանական վերլուծման հակումը։ Ռախմանովի «Անհանգիստ ծերություն» (1938), «Գևորգ Մարզպետունի» (ըստ Մու– րացանի վեպի, 1941), Աիմոնովի «Ռուս մարդիկ» (1942), «Ռուսական հարց» (1947)
