Էջ:Հայկական Սովետական Հանրագիտարան (Soviet Armenian Encyclopedia) 13.djvu/18

դաստիարակելու սկզբունքով։ Օրենսգիր– քը կոչված է նաև համակողմանիորեն պաշտպանելու մոր և մանկան շահերը, վերացնելու անցյալի վնասակար մնացուկ– ները ամուսնաընտանեկան հարաբերու– թյուններում, դաստիարակելու պաաաս– խանաւովության զգացում ընտանիքի հան– դեպ։ Օրենսգիրքը սահմանում է ամուսնա– կան հարաբերությունների մեջ մտնելու պայմաններն ու կարգը, ամուսինների իրավունքներն ու պարտականություննե– րը, ամուսնալուծության կարգը, ամուս– նությունն անվավեր ճանաչելու հիմքե– րը, կարգավորում է հայրությունը հաս– տատելու հարաբերությունները, երեխա– ների դաստիարակության գործում ընտա– նիքի մյուս անդամների իրավունքներն ու պարտականությունները, ալիմենտ վճա– րելու կամ բռնագանձելու, որդեգրման, խնամակալության և հոգաբարձության կարգն ու պայմանները, սահմանում է ամուսնությունը գրանցելու կարգը, օտար– երկրացիների և քաղաքացիություն չունե– ցող անձանց նկատմամբ սովետական ամուսնաընաանեկան օրենսդրության կի– րառման կարգը։ Օրենսգրքի համաձայն ճանաչվում է միայն զագսի մարմիննե– րում գրանցված ամուսնությունը։ Օրենսդրություն ժողովրդական կրթու– թյան մասին։ Ժողովրդական կրթության հարաբերությունները ՀՍՍՀ–ում կարգա– վորվում են ՍՍՀ Միության և միութենա– կան հանրապետությունների ժող․ կըր– թության օրենսդրության հիմունքների հի– ման վրա ՀՍՍՀ Գերագույն սովետի կող– մից 1975-ի հուլիսի 4-ին ընդունած ժող․ կրթության մասին օրենքով։ Օրենքը սահ– մանում է ժող․ կրթության նպատակներն ու խնդիրները, ժող․ կրթության հիմնա– կան սկզբունքներն ու համակարգը, երե– խաների համակողմանի դաստիարակու– թյունն ապահովելու նպատակով նախա– տեսում է մսուր–մանկապարտեզների, նա– խադպրոցական այլ հաստատությունների ստեղծման անհրաժեշտությունը, որոշում է նրանց աշխատանքի կարգը, ամրապըն– դում է հանրապետությունում միջնակարգ պարտադիր կրթությունը, որոշում է ուսումնադաստիարակչական պրոցեսի գլխ․ խնդիրը հանրակրթական դպրոցնե– րում, ամրապնդում և կարգավորում է պիոներական պալատների և պիոներա– կան տների, պատանի տեխնիկների, բնա– խույզների, մարզական, գեղարվեստական դպրոցների և արտադպրոցական այլ հաս– տատությունների գործունեությունը, որո– շում է ուսումնադաստիարակչական պրո– ցեսի հիմնական խնդիրները պրոֆեսիո– նալ–տեխ․ ուսումնական հաստատություն– ներում, ուսումնական այլ հաստատու– թյուններում, սահմանում է աշակերտնե– րի և ուսանողների իրավունքներն ու պար– տականությունները, կարգավորում է ման– կավարժական կադրերի նախապատրաստ– ման․ մանկավարժական գործունեության հարաբերությունները, սահմանում է ժող․ կրթության աշխատողների մասնագիտա– կան իրավունքներն ու պարտականու– թյունները, երեխաների, ծնողների և նը– րանց փոխարինող ու երեխաների դաս– տիարակման համար պատասխանատու այլ անձանց իրավունքներն ու պարտա– կանությունները։ Օրենքը նաև սահմա– նում է, որ ուսումնանյութական բազան ստեղծվում և կատարելագործվում է պե– տության հաշվին, մասնակիորեն նան կոլ– տնտեսային, կոոպերատիվ ու այլ կազ– մակերպությունների միջոցների հաշվին, նախատեսում է պատասխանատվություն ժող․ կրթության օրենսդրությունը խախ– տողների նկատմամբ, սահմանում է օտար– երկրացիների և քաղաքացիություն չու– նեցող անձանց կրթության իրավունքը։ Օրենսդրություն առողջապահության մասին։ Առողջապահության հարաբերու– թյունները կարգավորող հիմն, ակտը ա– ռողջապահության մասին ՀՍՍՀ օրենքն է, որն ընդունել է ՀՍՍՀ Գերագույն սովե– տը, 1970-ի դեկա․ 18-ին՝ ՍՍՀ Միության և միութենական հանրապետությունների առողջապահության օրենսդրության հի– մունքների հիման վրա։ Օրենքը սահմա– նում է առողջապահության խնդիրները, առողջապահության կազմակերպման հի– մունքները, որոշում է այդ հարաբերու– թյուններում ՍՍՀՄ և ՀՍՍՀ իրավասու– թյունների սահմանները, առողջապահու– թյան մարմինների կազմակերպման և գործունեության կարգը, որոշում է առող– ջապահության և դեղագործության աշխա– տողների մասնագիտական իրավունքնե– րըն ու պարտականությունները, նրանց տրամադրվող արտոնությունները, ապօ– րինի բժշկությամբ զբաղվելու համար պա– տասխանատվությունը, սահմանում է պետ․ մարմինների, ձեռնարկությունների, հիմ– նարկությունների և կազմակերպություն– ների, կոլտնտեսությունների, արհմիու– թյունների և այլ կազմակերպությունների պարտականությունները սանիտարահի– գիենիկ ն սանիտարահակահամաճարա– կային միջոցառումների անցկացման գոր– ծում, սանիտարական հսկողություն իրա– կանացնող մարմինների պարտականու– թյունները, բուժկանխարգհլիչ միջոցա– ռումների անցկացման կարգը, մայրու– թյունը խրախուսելու միջոցները, մոր և մանկան առողջության ապահովման երաշ– խիքները։ Օրենսգիրքը նախատեսում է սանա– տորա–աոողջարանային կազմակերպու– թյունների կազմակերպման, ֆիզկուլտու– րայի և սպորտի ու տուրիզմի կազմակերպ– ման կարգը, նախատեսում է աշխատունա– կությունը որոշեյու Փորձաքննություն, դա– տաբժշկական և դատահոգեբուժական փորձաքննություններ անցկացնելու, քա– ղաքացիներին դեղորայքային օգնություն ցույց տալու կարգը, դեղամիջոցների ար– տադրության նկատմամբ հսկողության իրականացումը։ Օրենքի վերջին հատվա– ծը նվիրվում է միջազգային համաձայնա– գիրին։ Օրենսդրություն պատմության և․ մշա– կույթի հուշարձանների պահպանության к օգտագործման մասին։ Հայկական ՍՍՀ–ում պատմության և մշակույթի հու– շարձանների պահպանման հարաբերու– թյունները կարգավորվում են պատմու– թյան և մշակույթի հուշարձանների պահ– պանության և օգտագործման մասին ՍՍՀ Միության օրենքով և ՀՍՍՀ Գերագույն սովետի կողմից 1977-ի դեկտ․ 21-ին ընդունված նույնանուն օրենքով։ ՀՍՍՀ օրենքն ամրապնդում է պատմության և մշակույթի հուշարձանների նշանակու– թյունը, դրանք պահպանեյու, օգտագոր– ծելու, հայտնաբերելու և հաշվառելու, պետ․, կոոպերատիվ ու հասարակական մարմինների, ինչպես նան քաղաքացի– ների պարտականությունները, դրանց պահպանման գործում սովետական օրենսդրության խնդիրները, պատմու– թյան և մշակույթի հուշարձանների սե– փականության օրյեկտը․ դրանց օտար– ման կարգԱ, թվարկում է դրանց տեսակ– ները, հաշւ[առման կարգը, անվթարու– թյան ապահովումը, օգտագործման կար– գըն ու պայմանները, սահմանում է պա– տասխանատվություն պատմության և մշա– կույթի հուշարձանների պահպանման և օգտագործման օրենսդրությունը խախտե– լու համար, նախատեսում է պատմության և մշակույթի հուշարձանների պահպանու– թյան վերաբերյալ միջազգային համա– ձայնագիրի կիրառման կարգը։ Ռ․ Ավագրսն

ՎԱՐՉԱՏԱՐԱԾՔԱՅԻՆ ԲԱԺԱՆՈՒՄ ՀՍՍՀ վար չատարածքւպի ն բա– ժանումը Նորաստեղծ սովետական իշխանության առաջնահերթ խնդիրներից էր հին վար– չա տարածքային բաժանման վերացումը և նոր՝ այնպիսի վարչատարածքային բա– ժանման ստեղծումը, որը ելներ պետու– թյան դասակարգային բնույթից, հաշվի սաներ տարածքի բնապատմ․ ու տնա․ պայմանները, բնակչության քանակն ու խտությունը, ազգային կազմն ու առանձ– նահատկությունները։ ՀՍԽՀ Հեղկոմի 1920-ի դեկտ․ 26-ի դեկրետով վերացվեց երկրի հին վարչատարածքային բաժանու– մը նահանգների ու շրջանների, իսկ 1920-ի դեկտ․ 29-ի դեկրետով Սովետական Հայաստանը ժամանակավորապես բա– ժանվեց 6 գավառի՝ Դա րա լագ յա զի, Դի– լիջանի, Ղարաքիլիսայի, Նոր Puijuiqh- տի, Երևանի և էջմիածնի։ ՀՍԽՀ ժողկոմ– խորհի 1921-ի հուլիսի 20-ի «Հայաստանի Սոցիալիստական Խորհրդային Հանրա– պետության վարչ․ վերաբաժանումների մասին» դեկրետով հանրապետության տարածքը բաժանվեց 8 գավառի՝ Երևա– նի, էջմիածնի, Ալեքսանդրապոլի, Ղա– րաքիլիսայի, Լոռիի, Իջևանի, Նոր Рш- յազետի, Դարալագյազի և 33 գավառամա– սի։ Նույն թվականի օգոստ․ 31-ին ՀՍԻ^Հ ժողկոմխորհը որոշում է Գորիսի, Տէոլի, Տաթևի, Սիսիանի, Ղափանի և Մեղրիի գավառամասերից կազմավորել Ջանգե–