նորերը, կառուցվել են վանական համալիր–
ներ (Սանահին, Հաղպատ, Տաթն են)։
X–XIII դդ․ Հայաստանում մշակվել է ճարւո․
նոր կոնստրուկցիա՝ հատվող կամարներ,
որոնցով ծածկվել են տարբեր նշանակություն
ունեցող շենքեր՝ գավիթ, սեղանատուն, գրա–
տուն (Անիի Առաքելոց եկեղեցու գավիթը,
Տաղպատի ժամարանը և սեղանատունը, Սաղ–
մոսավանքի գրատունը են)։
Հայաստանում XVII–XIX ղղ․ կառուցվել
են մի շարք վանքային համալիրներ, եկեղե–
ցիներ, կարավանատներ, կամուրջներ՝ օգ–
տագործելով նախկինում մշակված շին․ ձևերն
ու կոնստրուկցիաները։
Կապիտալ շինարարություն
Սովետական իշխանության առաջին օրե–
րից ՀԿ(բ)Կ ԿԿ և Հայաստանի ժողկոմ–
խորհը մեծ նշանակություն տվեցին հան–
րապետությունում շինարարության զար–
գացմանը։ 1921–85-ին ՀՍՍՀ–ում կառուց–
վել ու շահագործման են հանձնվել արդ–
յունաբերության և շին․ ինդուստրիայի
պետ․ մոտ 500 խոշոր, ինչպես նաև կոո–
պերացիայի համակարգի բազմաթիվ մա–
նըր արդ․ ձեռնարկություններ։ Կապիտալ
շինարարության ծավալի նման աճի շնոր–
հիվ ՀՍՍՀ արդյունաբերությունը դարձել
է ժողտնտեսության խոշոր և բազմաճյուղ
բնագավառ, հնարավորություններ են ըս–
տեղծվել կառուցելու Աբովյան, Չարեն–
ցավան, Լուսակերտ, Հրազդան, Ջերմուկ
և այլ նոր քաղաքներ ու քտա–ներ, զար–
գացնելու տրանսպորտային շինարարու–
թյունը (1961–85-ին շահագործման են
հանձնվել 235 կմ ընդհանուր երկարու–
թյամբ էլեկտրիֆիկացված երկաթուղի և
կոշտ ծածկով 6,4 հզ․ կմ ավտոճանապարհ,
գործարկվել են «Զվարթնոց*, «էրեբունի>
օդանավակայանները, Երևանի մետրոպո–
լիտենի առաշին հերթի մի մասը ևն)։
Ոռոգման համակարգերի շինարարու–
թյամբ գյուղատնտ․ արտադրության մեջ
ներառնվել են ջրովի նոր հողատարածու–
թյուններ և ջրարբիացվող արոտավայրեր։
1921–85-ին կառուցվել ու շահագործման
են հանձնվել 40,4 մլն մ2 ընդհանուր մա–
կերեսով բնակելի տներ։ 1921–85-ին
ՀՍՍՀ ժողտնտեսության մեջ պետ․ և կոո–
պերատիվ ձեռնարկությունների կապի–
տալ ներդրումները կազմել են 25,4 մլդ ռ․,
Աղ․ 1
Պետ․ և կոոպ․ ձեռնարկությունների և կազմակերպությունների
(առանց կոլտնտեսությունների) կապիտալ ներդրումները ըստ Հ Ս Ս "Հ ժող–
տնաեսության ճյուղերի (մլն․ ռ․համադրելի գներով)
Արդյունաբերություն
Գյուղատնտեսություն
Անտառային տնտեսություն
Տրանսպորտ
Կապ
Շին․ ինդուստրիա
Առևտուր և հասարակական
սնունդ, նյութատեխ․ մատակարա–
րում
Մթերումներ
Բնակարանային շինարարություն
Գիտ․, մշակույթի, արվեստի, լու–
սավորության, առողջապահության
հաստատությունների, կոմունալ և այլ ճյուղերի ձեռնարկությունների
շինարարություն
1921-85 թթ․
9558
3719
32
1966
405
912
664
45
4098
4011
1921–28 թթ․ (առանց
1928-ի 4-րդ եռամսյա–
կի)
3
1
–
3
–
–
–
2
1
1-ին հնգամյակ
21
10
–
13
1
–
1
–
6
5
2-րդ հնգամյակ
58
16
–
33
1
–
2
30
19
3-րդ հնգամյակի 3 և կես
տարի
68
10
12
1
1
4
20
44
1941-ի հուլիսի 1-ից
մինչև 1946-ի հունվարի
1-ը
52
6
1
1
3 ․–
6
36
4-րդ հնգամյակ
151
25
9
2
6
5
58
63
5-րդ հնգամյակ
260
60
1
14
5
12
10
89
69
6-րդ հնգամյակ
430
87
1
49
13
45
48
2
219
142
այդ թվում՝ 1960թ․
108
23
1
1
20
4
13
П
1
55
43
7-րդ հնգամյակ
869
222
)
4
113
39
79
43
4
439
314
այդ թվում՝ 1965 թ․
220
6<
)
1
25
11
20
12
1
105
89
8-րդ հնգամյակ
1372
434
7
184
63
144
111
5
645
646
այդ թվում՝ 1970 թ․
321
102
1
2
56
15
ՅՀ
i 25
1
155
168
9–րդ հնգամյակ
1700
ա
8
374
81
168
է 112
17
805
794
այդ թվում՝ 1975 թ․
386
156
1
84
16
32
! 26
6
159
175
10-րդ հնգամյակ
2033
92C
1
6
520
89
ա
> 150
6
811
897
այդ թվում՝ 1980 թ․
423
211
1
148
15
48
35
2
165
174
11-րդ հնգամյակ
2541
122/
5
641
110
271
185
11
968
981
այդ թվում՝
1981 թ․
468
23!
1
126
24
4։
1 35
3
180
199
1982 թ․
476
յյ։
)
1
118
25
51
5 34
2
181
190
1983 թ․
50C
1 23՛
1
1
119
20
5։
3 44
2
174
185
1984 թ․
533
ւ 25;
1
135
20
51
5 35
2
211
195
1985 թ․
56Հ
ւ 26!
1
143
21
5!
8 37
2
222
! 212
որի 38%-ը ներդրվել է արդ․ շինարարու–
թյան մեջ, գյուղականում՝ 15, շին․ ին–
դուստրիայի զարգացման համար՝ 4,
տրանսպորտում և կապում՝ 9, առևտրի
և հասարակական սննդի, նյութատեխ․
մատակարարման համար՝ 3, բնակարա–
նային, գիտ․, տեխ․, մշակույթի, արվես–
տի, լուսավորության, առողջապահության
և այլ բնագավառների օբյեկտների շի–
նարարությունում՝ 31%։ Շինարարության
ծավալման հետ կատարելագործվել են
նաև շին․ տեխնիկան, շինանյութերի ար–
տադրության տեխնոլոգիան, բարելավ–
վել դրանց որակը։ Ստեղծվել է հավաքո–
վի երկաթբետոնե կոնստրուկցիաների ու
շինվածքների հզոր արտադրություն, որի
թողարկած արտադրանքի ծավալը 1985-ին
կազմել է 1421 հզ․ մ3։ 1921–85-ին, ըստ
հաջորդող տարիների, ավելացել են կապի–
տալ ներդրումները շինարարության մեջ
(աղ․ 1) և շինմոնտաժային աշխատանք–
ներում (աղ․ 2)։ Դրա հետ մեկտեղ մեքե–
նայացվել են շին․ բազմաթիվ աշխատան–
քային պրոցեսներ (հողային, բետոնե և
երկաթբետոնե կոնստրուկցիաների մոն–
տաժման, բետոնի և շաղախի պատրաստ–
ման, ներկարարական աշխատանքներում
այն կազմել է համապատասխանաբար
96, 97, 85, 82%)։ 1985-ին ՀՍՍՀ–ում գոր–
ծում էին կապալային շինմոնտաժային
46 տրեստ և սկզբնական պետ․ շինմոն–
տաժային 340 կազմակերպություն, այդ
թվում 184-ը՝ մասնագիտացված։ Պետ․
շինմոնտաժային կազմակերպություննե–
րի հիմնական արտադր․ ֆոնդերը կազմել
են 476 մլն ռ․։ ՀՍՍՀ–ում շին․ օբյեկտները
նախագծում են համամիութենական և
հանրապետ․ նախագծային 18 ինստ․ և
մասնագիտացված հիմնարկություն։ Շին․
կազմակերպությունների աշխատանքները
ղեկավարում են միութենական, միութենա–
կան–հանրապետ․ և հանրապետ․ մինիս–
տրությունները, ինչպես նաև տերիտո–
րիալ վարչությունները, միավորումները
ևն։
Արդյունաբերական շի նար արու–
թյան
Հայաստանում սովետական կարգերի
հաստատումից հետո ձեռնարկվեցին խո–
շոր շին․ աշխատանքներ։ Կառուցվեցին
«Անիպեմզա», Լենինականի տեքստիլ,
Երևանի ձեթ–օճառի կոմբինատները, Զո–
րագետի, Երևանի, Լենինականի հէկերը
ևն։ 1928–41-ին գործարկվեց շուրջ 46
նոր ձեռնարկություն։ Դրանցից առավել
խոշորներն էին Երևանի «Հայմարմար»,,
հրուշակեղենի, կոնյակի, մեխ,, սինթե–
տիկ կաուչուկի, Լենինականի մսի, Կի–
րովականի քիմ․, Ղափանի և Ալավերդու
պղնձաձուլական, Արտաշատի գինու և
այլ կոմբինատներ ու գործարաններ։ Հայ–
րենական մեծ պատերազմի տարիներին
կառուցվեցին Երևանի Վ․ Ի․ Լենինի անվ․
«Հայէլեկտրո», «էլեկտրաշարժիչ», կոմ–
պրեսորների, Զերժինսկու անվ․ հաստո–
ցաշին․, Լենինականի ապակու, Հոկտեմ–
բերյանի հաստոցաշին․ և այլ գործարան–
ներ (թվով 18)։ Հետպատերազմյան 4
հնգամյակում (1946–65-ին) կառուցվեց
Էջ:Հայկական Սովետական Հանրագիտարան (Soviet Armenian Encyclopedia) 13.djvu/293
Jump to navigation
Jump to search
Այս էջը սրբագրված չէ
