Էջ:Հայկական Սովետական Հանրագիտարան (Soviet Armenian Encyclopedia) 3.djvu/437

Վիքիդարանից՝ ազատ գրադարանից
Այս էջը սրբագրված չէ

Կազմված է կաըբռնի ավազաքարերից, կրաքարերից ն թերթաքարերից, որոնց ևեա կապված են ածխի ևարուսա հանքա–վայրերը։ ԴՈՆԵ54Ի ՍԱՐձ (ւմինչե 1961-ը* Սասղի– նոյի մարզ), Ուկրաինական ՍՍՏ կազ–մում։ Գտնվում է ՈւՍՍՏ հվ–արլ–ում։ Կազմվել է 1932-ի հուլիսի 17-ին։ Տարա–ծությունը 26,5 հզ․ կմ2 է, բն․՝ 5141 հզ․ (1976)։ Բաժանվում է 18 վարչական շըր– ջանի։ Ունի 48 քաղաք, 142 քաա։ Կենտ–րոնը՝ Գոնեցկ։ Դ․ մ․ պարգևատրվել է Լեևիևի 2 շքանշանով (1958, 1970)։ Բնությունը։ Ռելիեֆը ձորակներով ու հեղեղատներով կտրտված, առավելապես ալիքավոր ևարթավայր է։ Տս–արլ–ում է Դոնեցկքւ բչրաշարը։ Մարզը հարուստ է բարձրորակ քարածխի պաշարներով։ Կան կերակրի աղի, կրաքարերի, մերգելների, գիպսի, հրակայուն կավի, սնդիկի արդ․ մեծ պաշարներ։ Կլիման չաֆավոր ցա–մաքային է, հունվարի միջին ջերմաստի–ճանը –7,8°Շ–ից –5,4°C է, հուլիսինը՝ համապատասխանաբար 20,8°C և 22,8°C, տարեկան տեղումները՝ 450–500 մմ։ Գըլ– խավոր գետերն են՝ Սևեր սկի Դոևեց, Սա– մարա, Վոլչյա, Կալմիուս, Գրուզսկի Ելան– չիկ։ Գերակշռում են սակավ և միջին հու– մուսային բերրի սևահողերը։ Դ․ մ․ ըն–կած է տափաստանային զոնայում, տեղ– տեղ հանդիպում են անտառներ (կաղ–նուտներ, սոճուտներ)։ Կենդանական աշ–խարհին բնորոշ են կրծողները, աղվեսը, նապաստակը, թռչուններից՝ տափաստա–նային ն դաշտային արտույտները, արոսը։ Բնակչությունը։ 53,1%-ը ուկրաինացի–ներ են (1970), բնակվում են նաև ռուս–ներ, բելոռուսներ, հրևաներ։ Միջին խտու–թյունը 1 կմ2 վրա 192,0 մարդ է (1975)։ Դ․ մ․ ՍՍՏՄ առավել խիտ բնակեցված արդ․ շրջաններից է– Ինդուստրիալ զարգացման առնչությամբ այստեղ ստեղծվել են Գո– նեցկ–Մակեևկայի, Գոռլովկա–Ենակիե– վոյի, Կրամատորսկ–Կոնստանտինով– կայի ն քաղաքային խոշոր այլ ագլոմե–րացիաներ։ Գլխավոր քաղաքներս են՝ Գոնեցկը, Մակևնկաև, ժդանովը, Կրա– մատորսկը, Մլավյանսկը։ 1939-ից հևտո ստեղծվել են Շախտյորսկ, Ավդենկա, Կի– րովսկոյե, Գոբրոպոլիե, Ուկրաինսկ, Գոռնյակ, Սելիդովո, Կուրախովո, Ուգլե– գորսկ նոր քաղաքները։ Տնտեսությունը։ Դ․ մ․ երկրի առավել զարգացած ինդուստրիալ մարզերից Է՝ լեռնարդյունահանող արդյունաբերության լավ արտահայտված համալիրով, խոշոր մետալուրգիական, մեքենաշինական, քիմ․ արդյունաբերությամբ, շինարարական ին–դուստրիայով, էներգետիկայով և տրաևս պորտով։ Զարգացած է նաև սննդի ու թեթն արդյունաբերությունը։ Գործում են ևզոր ՊՇԼԿ–ներ։ Ածխի և արդյունահա–նող այլ ճյուղերում զբաղված է արդ․ բան վոբների 34%-ից ավելին։ Մարզում կա 137 հանքահոր, 29 հարստացուցիչ ֆաբ րիկա։ Մշակող ճյուղերից են սև մետալուր գիաև, մեքեևաշիևություևը և մետաղա մշակումը։ Սև մետալուրգիան աշխատում է տեղական կոքսով, բերովի հանքանյու թերով և մանգանով։ Այն ներկայացված է Մակեեկայի՝ Կիրովի անվ․, Գոնեցկի՝ Լենինի անվ․, ժդանովի՝ Օրջոնիկիձեի անվ․ և Իլյիչի անվ․, Ենակինոյի՝ «Ազով– ստալ»–ը, Կրամատորսկի՝ Կույբիշնի անվ․, Կոևստանտինովկայի՝ Ֆրունզեի անվ․ մետալուրգիական հզոր գործարան–ներով։ Կան նաև խողովակագլանման գործարաններ։ Գունավոր մետալուրգիա յի ձեռնարկություններից են սնդիկի կոմ–բինատը, ցինկի գործարանը ևև։ Սև մե–տալուրգիայի և ածխի արդյունաբերության համալիրում զգալի չափով զարգացել են քիմ․, կոքսաքիմ․ արդյունաբերությունը, մասնավորապես թթուների, հանքային պարարտանյութերի, ստիրոլի արտադրու–թյունը։ Կոքսաքիմ, խոշոր գործարաններ կան Գոռլովկայում, Ենակիևոյում, Գոևեց– կում, ժդաևովում, Մակեևկայում, Չասիևո– վատայայում, Ավդեևկայում։ Ստեղծվել են մեքենաշինության մետաղատար ճյու– ղեր՝ հաստոցաշինական, տրանսպորտա–յին, սարքաշինական։ Գյուղատնտեսությունը ինտենսիվ Է, բազմաճյոսլ։ Տացահատիկային կուլտու–րաների և կաթնա–անասնապահության հետ մեկտեղ զարգացել է տեխ․ կուլտու–րաների մշակությունը, բանջարաբուծու–թյունը և պտղաբուծությունը։ 1970-ին Դ․ մ–ում կար 312 կոլտնտեսություն, 131 սովետական տնտեսություն։ Րոլոր կոլ–տնտեսությունները և սովետական տըև– տեսություններն Էլեկտրիֆիկացված են, աշխատանքները՝ մեքենայացված։ Անաս–նապահությունը հիմնականում ունի մսա– կաթնատու ուղղություն։

ԴՈՆԻՇ Ահմադ Մահդում իբն Նոսիր [մա–կանունը՝ Քյալլա (գլուխ), 1827–1897], տաջիկ գրող։ XIX դ․ տաջ․ գրական, հա–