Պ. էրեդիան, Գ. Կեսադան, Ս. Բելալկասարը 1529–46-ին հայտնագործեցին Հյուսիս–Արևմտյան Անդերն ու Լյանոս Օրինոկոն, հետազոաեցին Օրինոկոյի ու Մագդալենայի ձախափնյա խոշոր վտակների հոսանքները: 1541–42-ին Գ. Պիսառոն Նապո գեւոով կտրեց Ամազոնի դաշտավայրը, իսկ Ֆ. Օրելյանան հասավ մինչև ծովափ՝ հատելով մայր ցամաքը: Հ. Ա–ի գիտական առաջին հետազոտություններն սկսվել են XVIII դ. 30–40-ական թթ.: Առաջին գիտնական հետազոտողներից էին 1736–43-ին միջօրեականի աղեղը չափող Շ. Կոնդամինը և Պ. Բուգերը: Գիտական համալիր հետազոտություններ են կատարել Լա Պլատայի ավազանում՝ Ֆ. Ասարան, Օրինոկոյի ավազանում՝ Ա. Հումբոլդտը է. Բոնպլանի հետ: Հ. Ա–ի ճիշտ ուրվագիծը տվել է Ֆ. Կինգի ԱՌ. Ֆիցրոյի արշավախումբը XIX դ. առաջին քառորդում: XIX–XX դդ. հետազոտություններն ակտիվացան Բրազիլական սարահարթում ու Ամազոնի դաշտավայրում (Վ. էշվեգե, է. ժոֆրուա Մենտ–Իլեր, Կ. Մարտիուս և ուրիշներ): Գվիանական սարահարթն ու Օրինոկոյի ավազանն ուսումնասիրել են Ռոբերա և Ռիչարդ Շոմբուրգ եղբայրները, Կ. Ապպուն, ժ. Կրեոն U այլք: Հյուսիսային և Հասարակածային Անդերը հետազոտել և ուսումնասիրել են ժ. Բուսենգոն, Ա. Շտյուբելը, Վ. Ռեյսը և այլք, Հարավային Անդերը՝ Ի. Դոմեյկոն, է. Պիսին, Ռ. Ֆիլիպը և ուրիշներ: Հ. Ա–ում մեծ ծավալի հետազոտություններ են կատարել ռուս գիտնականներն ու ճանապարհորդները (Գ. Լան–գըսդորֆ, Ա. Իոնին, Ն. Ալբով, Գ. Մանիզեր, Ն. Վավիլով):
IV. Բնակչությունը Մարդաբանական U էթնկական կազմը: Հ. Ա–ի այժմյան բնակչության կազմի մեջ մտնում են ամերիկյան (հնդկացիներ), եվրոպեոիդ (եվրոպացի վերաբնակիչների սերունդներ), նեգրոիդ (Աֆրիկայից բերված ստրուկների սերունդներ) ռասաների ներկայացուցիչներ, ինչպես և բազմաթիվ խառը խմբեր (մետիսներ, մոււաւոներ,սամբո)՝. Ռասաների միասերումը Հ. Ա–ի երկրներում ընթանում է արագ, ընդ որում առաջանում են ռասայական նոր տիպեր: Մինչև եվրոպացիների մուտք գործելը (XV դ. վերջ) Հ. Ա–ում բնակվում էին հնդկացի զանազան ցեղեր ու ժողովուրդներ, որոնք խոսում էին կեչուա, արավակյան, չիբչա, տուպի–գուարանի և այլ լեզուներով: Բնակչությունը տեղաբաշխված էր անհավասարաչափ, առավել խիտ բնակեցված էին Կենտրոնական Անդերի բարձրալեռնային հովիտները, նոսր՝ Ամազոնի ավազանի հարթավայրերը: Եվրոպացի նվաճողների (իսպանացիներ, պորտուգալացիներ) հայտնվելու հետ մայր ցամաքի էթնիկական կազմում տեղի ունեցան արմատական փոփոխություններ: Բնաջնջող պատերազմների և շահագործման հետևանքով խիստ կրճատվեց Հ. Ա–ի հնդկացի ժողովուրդների թվաքանակը: Միաժամանակ տեղի էր ունենում իսպան. ու պորտուգալ, գաղութարարների և հնդկացի բնակչության ինտենսիվ միասերում և համապատասխան լեզուներով (իսպան. կամ պորտուգալ.) խոսող խառնածինների տարաբնակեցում: Մտրկական աշխատանքի համար Հ. Ա. բերված (XVI դարից) նեգրերը մեծ մասամբ տարրալուծվեցին տեղի բնակչության մեջ, մեծապես մասնակցելով էթնիկական փոփոխություններին և ազդելով տեղի մշակույթի զարգացման վրա: Ձևավորվեց եվրոպա–նեգրական և նեգրա–հնդկացիական ծագմամբ բազմաքանակ բնակչություն: Գաղութացման շրջանի վերջում (XIX դ. 30–40-ական թթ.) գաղութարարների յուրացրած տարածքի մեծ մասում ձևավորվեցին խառը ռասայական ծագում ունեցող նոր էթնիկական խմբեր, որոնց լեզվական հիմքը եղավ իսպաներենը, իսկ Բրազիլիայում՝ պորտուգալերենը: Հ. Ա–ի երկրների անկախություն ձեռք բերելուց հետո էթնիկական կազմի կտրուկ փոփոխություններ տեղի ունեցան Արգենտինայում, Բրագիլիայում, ուրուգվայում՝ Իտալիայից, Գերմանիայից և Եվրոպայի այլ երկրներից, Գայանայում և Սուրինամում՝ Ասիայից (գլխավորապես՝ Չինաստանից և Հնդկաստանից) ներգաղթածների հաշվին: Մայր ցամաքի այժմյան բնակչության մեծ մասն ունի հնդկացիական–եվրոպական ծագում, հս–արլ–ում գերակշռում է նեգրա–եվրոպական ծագում ունեցող բնակչությունը: Հ. Ա–ի մի շարք երկրներում պահպանվել են հնդկացիական ժողովուրդների խոշոր խմբեր (կեչուտները՝ Պերուում, Բոլիվիայում և էկվադորում, այմարաները՝ Բոլիվիայում, արաուկանները՝ Չիլիում): Գրեթե բոլոր պետությունների ծայրամասային շրջաններում (Արգենտինայի հս–ում, Բրազիլիայի Ամազոնիայում, Կոլումբիայի հս–արմ–ում ևն) նույնպես պահպանվել են իրենց լեզուներով խոսող հնդկացիների ոչ մեծ ցեղեր ու ժողովուրդներ: Հ. Ա–ի պետությունների ճնշող մեծամասնության պաշտոնական լեզուն իսպաներենն է, Բրազիլիայում՝ պորտուգալերենը, հնդկացիների լեզուներից երկրորդ պաշտոնական լեզու է միայն կեչուան՝ Պերուում: Պարագվայի բնակչության մեծ մասը գործածում է գուարանի հնդկացիական լեզուն՝ այս կամ այն չափով տիրապեւոելով նաև իսպաներենին: Հ. Ա–ի հավատացյալ բնակչության մեծ մասը կաթոլիկներ են: Հնդկացիների շրջանում նշանակալից դեր ունեն մինչքրիստոնեական դավանանքների վերապրուկները, նեգրական որոշ շրջաններում պահպանվել են աֆրիկական պաշտամունքների մնացորդները: V. Քաղաքական բաժանումը Իսպանական և պորտուգալական ծովագնացները Հ. Ա. մուտք գործեցին XV դ. վերջին–XVI դ. սկզբին: 1494-ին, Տորդեսիլյասի պայմանագրով, Հ. Ա. ձևականորեն բաժանվեց Իսպանիայի ու Պորտուլգալիայի միջև: Սահմանազատման գիծ ընդունվեց արմ. երկայնության 46°-ը: Հ. Ա–ի նվաճումը (սկսած XVI դ.) էսվարտվեց XVII դ.: XVIII դ. սկզբին Հ. Ա–ի մեծ մասն ընկավ Իսպանիայի տիրապետության տակ: Պորտուգալիան տիրում Էր ժամանակակից Բրագիլիայի համարյա ամբողջ տարածքին: Հ. Ա–ի հս–արլ. մասը բաժանված էր Մեծ Բրիտանիայի, Ֆրանսիայի և Հոլանդիայի միջև: Գաղութացումն ուղեկցվում էր բնիկների դաժան շահագործմամբ, մասսայական ոչնչացմամբ և հանքային հարստությունների գիշատիչ օգտագործմամբ:XIXդ. 1-ին քառորդում իսպան. բոլոր գաղութները նվաճեցին անկախություն: Մտեղծվեցին ինքնուրույն պետություններ՝ Արգենտինա (1816), Բոլիվիա (1825), Վենեսուելա
Պետություններ
և երկրներ |
Տարածությունը, հզ.կմ2 | Բնաչությունը,հզ. մարդ(1977-ի գնահատում) | Մայրաքաղաքըկամբարչական |
---|---|---|---|
Անկախ պետություններ | |||
Արգենտինա | 27766,9 | 26060 | Բուենոս Այրես |
Բոլիվիա | 1098,6 | 5950 | Լա Պաս(պաշտոնականը Սուքրե) |
Բրազիլիա | 8512 | 112240 | բրազիլիա |
Գայանա | 215 | 830 | Ջորջթաուն |
Կոլումբիա | 1138,9 | 25050 | Բոգոտա |
Պարագվայ | 406,8 | 2800 | Ասունսիոն |
Պերու | 1285,2 | 16360 | Լիամա |
Սուրինամ | 163,3 | 450 | Պարամարիբո |
Վենեսուելա | 912 | 12740 | Կարակաս |
ՈՒրուգվայ | 177,5 | 2810 | Մոնտեվիդեո |
Չիլի | 756,9 | 10660 | Սանտիագո |
Էկվադոր | 283,6 | 7560 | Կիտո |
Կապիտալիստական պետությունների տիրույթներ | |||
Ֆոլկլենդյան(Մալվինյան կղզիներ) | 12 | 22 | Պորտ Սթենլի |
Ֆրանսիական տիրույթ | |||
Ֆրանսիական Գվիանա | 91 | 60 | Կայեննա |