ֆիզիոլոգիայի ինստ–ում, 1955–60-ին դասախոսել Երևանի ֆիզիկական կուլ– տուրայի ինստ–ում: 1969-ից՝ ՏՍՍՏ առող– ջապահության մինիստրության ռադիո– կենսաբանության գիտահետազոտական սեկտորի փորձարարական արյունաբա– նության լաբորատորիայի, իսկ 1973-ից՝ նույն սեկտորի վարիչ: 1978-ից՝ ՏՍՍՏ առողջապահության– մինիստրության գի– ւոա–բժշկական խորհրդի նախագահ: Տ–ի գիտական աշխատանքները վերաբերում են բնականոն և ախտաբանական պայման– ներում արյունաստեղծման պրոցեսների նյարդա–հումորալ կարգավորման և ներք– նածին խթանիչների գործառական նշա– նակության հարցերին: Վ. Զ. Գրիգորյանի և Ս. Կ. Կարապետյանի հետ Տ. կազմել է «Ռուս–հայերեն ֆիզիոլոգիական բառա– րան» (1977) և «Ռուս–հայերեն ֆիզիոլո– գիական բացատրական բառարան» (1979): Ս. Մ. Հարությունյան
ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ Սաղաթել Մամիկոնի [20.3.1912, Մոլլա–Բայազետ (այժմ՝ ՏՍՍՏ հոկտեմբերյանի շրջանի Բամբակաշատ գ.)], հայ սովետական գրող, թարգմանիչ: ՏՍՍՏ կուլտուրայի վաստ. գործիչ (1968), ՍՄԿԿ անդամ 1948-ից: 1941-ին ավարտել է Երևանի մանկավարժական ինստ–ը: հայրենական մեծ պատերազմի տարինե– րին ծառայել է սովետական բանակում: 1964–69-ին՝ «Պիոներ» ամսագրի (վեր– ջին տարիներին՝ նաև «Ծիծեռնակ» հան– դեսի), իսկ 1969–78-ին՝«Գրական թերթ»-ի խմբագիր: 1978-ից՝ ՏՍԳ միության քար– տուղար: Լույս է ընծայել «Իմ ձայնով» (1947), «Ապրիլ» (1952), «Թե ինչ է շշնջում առուն» (1958), «Արև և ծով» (1964), «Իմ պատուհանը» (1971) չափածո և «հար– յուրերորդ հիերոգլիֆը» (1955), «Կյանքը սկուտեղի վրա» (1966) արձակ ժողովա– ծուները: Նրա «Միայն մարդն է ուղիղ քայլում» դրաման 1969-ին բեմադրվել է Երևանի Գ. Սունդուկյանի անվ. թատրո– նում (հրտ. 1975): Տ. թարգմանել է Լ. Կա– սիլի, Ջ. Ռոդարիի, Անտուան դը սենտ– էքզյուպերիի ստեղծագործություններից:
ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ Սամսոն [1869, գ. Վե– րին Աղդան, Ղազախի գավառ (այժմ՝ ՏՍՍՏ Իջևանի շրջանում)–1941], հայ բուրժուական հասարակական գործիչ: 1906-ից եղել է կադետական կուսակցու– թյան անդամ: Ընտրվել է Կովկասի Տայոց բարեգործական ընկերության նախագահ, Ազգային բյուրոյի նախագահ, Տայոց ազ– գային խորհրդի անդամ ևն: 1914^ 15-ին մասնակցել է հայ կամավորական ջոկատ– ների ստեղծմանը: 1915–17-ին խմբագրել է Կովկասի Տայոց բարեգործական ընկե– րության օրգան «Համբավաբեր» շաբաթա– թերթը: 1917-ից մտել է Հայ ժողովրդական կուսակցության մեջ, 1919-ին ընտրվել նույն կուսակցության կենտրոնական կո– միտեի փոխնախագահ: Նպաստել է հա– կահեղափոխական ուժերի գործունեու– թյանը: Անդրկովկասում սովետական կար– գերի հաստատումից հետո՝ վտարանդի:
ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ Սամվել Սիմոնի [ծն. 5.5.1906, գ. Դահառլի (այժմ՝ Գետք, ՏՍՍՏ Ախուրյանի շրջանում)], սովետա– կան բանակի գնդապետ, հատուկ բանա– կային կորպուսի հրետանու պետ: ՍՄԿԿ անդամ 1930-ից: Մասնակցել է Տեռավոր Արևելքում Խասանի դեպքերին (1938), Հայրենական մեծ պատերազմի (1941–45) ժամանակ՝ Տարա վային ռազմաճակատի գործողություններին, Ստալինգրադի ճա– կատամարտին (1942), Լենինգրադի ճա– կատամարտին (1943–44), Լեհաստանի ազատագրմանը (1945): Պարգևատրվել է Լենինի, Կարմիր դրոշի 4, Տայրենական պատերազմի I աստիճանի, Կարմիր աստ– ղի շքանշաններով և մեդալներով:
ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ Սարգիս Բարդուղի– մեոսի [ծն. 22.9.1928, գ. Ղագանչի (ՏՍՍՏ Ղուկասյանի շրջանում)], հայ սովետական բանասեր–բանագետ: Բանասիրական գիտ. դ–ր (1971), ՍՄԿԿ անդամ 1955-ից: 1962-ից աշխատում է ԳԱ հնագիտության և ազգագրության ինստ–ում: Ուսումնասի– րել է հայ ժող. բանահյուսության ժանրերը («Տայ ժողովրդական հանելուկներ», 1960, կազմել և հրատարակել է հանելուկների գիտական համահավաք ժողովածուն՝ «Տայ ժողովրդական հանելուկներ», 1965, «Անեծքի և օրհնանքի ժանրը հայ բանա– հյուսության մեջ», 1975 ևն): Տավաքել, ուսումնասիրել և հրատարակել է հայկ. էպոսի նոր պատումներ («Մասնա ծռեր», 1977, «Սասնա ծռեր», հ. 3, 1979, Ա. Սա– հակյանի աշխատակցությամբ), զգալի աշ– խատանք է կատարել հայ առասպելաբա– նության ուսումնասիրության, հայ ժող. խաղիկների գիտական համահավաքի և հայ բանահյուսության արխիվի գլխավոր կատալոգի կազմման գործում: Գրել է «Սանուկ Աբեղյան. կյանքը և գործը» (1970) մենագրությունը:
ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ Սեթ Գրիգորի [1(13).9. 1862, Նիսվիտա (Նոր Նախիջևանի մոտ)– 21.4.1936, Վաղարշապատ (այժմ՝ էջմիա– ծին)], հայ բանասեր, մանկավարժ: Ավար– տել է էջմիածնի Գևորգյան ճեմարանը (1888), որտեղ դասախոսել է 1888–89-ին և 1894–1906-ին: Դասավանդել է Շուշիի, Արմավիրի, Վաղարշապատի դպրոցնե– րում, Երևանի ռուսաց սեմինարիայում: Զբաղվել է հայ քննական–բաղդատական բնագրագիտությամբ և Մ. Աբեղյանի հետ 1913-ին հրատարակել Մովսես Ւարենա– ցու «Պատմութիւն Տայոց»փ քննական տեքստը:
ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ Սուրեն Գուրգենի (ծն. 5.9.1939, Թբիլիսի), սովետական կու– սակցական աշխատող: 1960 թվականին ավարտել է Երևանի անասնաբուծական– անասնաբուժական ինստ–ը, աշխատել Արտաշատի շրջանի Մխչյանի պետ. տոհ– մաբուծարանում: 1962–65-ին կոմերի– տական կազմակերպչական աշխատանք է տարել ՏԼԿԵՄ և ՏամԼԿԵՄ Կենտկոմնե– րում: 1965–67-ին նղել է ՏԼԿԵՄ ԿԿ II, 1967–70-ին՝ I, 1970–78-ին՝ ՏամԼԿԵՄ ԿԿ քարտուղար: 1978-ից պատասխանա– տու աշխատանք է վարում ՍՄԿԿ ԿԿ–ում: 1967–70-ին Տ. ընտրվել է ՏԿԿ ԿԿ բյուրոյի անդամության թեկնածու, 1977– 1978-ին՝ ՏամԼԿԵՄ ԿԿ և բյուրոյի ան– դամ: Պարգևատրվել է «Պատվո նշան» 2 շքանշանով:
ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ Սուրեն Մարտիրոսի [19.1.1914, գ. Բարում (այժմ՝ Ադրբ. ՍՍՏ Շամխորի շրջանում)– 16.7.1980, Պյատի– գորսկ], հայ սովետական փիլիսոփա: Փիլ. գիտ. դ–ր, պրոֆեսոր (1970), ՌՍՖՍՏ գիտ. վաստ. գործիչ (1974): ՍՄԿԿ ան– դամ 1942-ից: Ավարտել է Ն. Կ. Կրուպս– կայայի անվ. կոմունիստական դաստիա– րակության ակադեմիան (1939), ՍՄԿԿ ԿԿ–ին կից Տասարակական գիտություննե– րի ակադեմիայի ասպիրանտուրան (1947): 1939– 43-ին մանկավարժական և կուսակ– ցական աշխատանք է տարել Բաքվում, 1947-ից Պյատիգորսկի օտար լեզուների մանկավարժական ինստ–ի մարքս–լենին– յան փիլիսոփայության ամբիոնի վարիչն է: Տրատարակել է մի շարք գիտական աշ– խատություններ, որոնք նվիրված են ազ– գային հարցի մարքս–լենինյան տեսու– թյանը:
ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ Սուրեն Սեթի [14(26). 5.1897, Վաղարշապատ (այժմ՝ էջմիա– ծին)–10.1.1941, Մեդվեժեգորսկ], հայ քի– միկոս, գյուտարար: Քիմ. գիտ. թեկնածու (1937), դոցենտ (1935): 1929-ին ավարտել է Մոսկվայի 1-ին համալսարանի ֆիզ– մաթ ֆակուլտետը: Եղել է Պողպատի, Տորֆի Մոսկվայի ԳՏԻ–ների, ՍՍՏՍ ԳԱ հայկ. մասնաճյուղի (Արմֆանի) ավագ գիտաշխատող: 1933-ից դասախոսել է Երևանի պոլիտեխնիկական ինստ–ում, 1934-ից՝ Երևանի համալսարանում: Պոլի– տեխնիկական ինստ–ում հիմնադրել է (Ա. Պ. Ղամբարյանի հետ, 1933) կաուչու– կի սինթեզի լաբորատորիա, Տայաստանի քրոմպիկի գործարանում՝ սինթետիկ կաուչուկի գիտահետազոտական կենտ– րոնական լաբորատորիան (1933–37-ին՝ վարիչ): Մշակել է օրգ. ցնդող միացություն– ներում քլորի քանակական ու ացետիլե– նում խառնուրդների արագ որոշման, ացետիլենից ու քլորաջրածնից վինիլքլո– րիդի, ացետիլենից միա– և երկվինիլացե– տիլենների ստացման եղանակներ:
ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ Սուրեն Սողոմոնի [ծն. 30.10(12.11). 1909, Բաթում], հայ սո– վետական գրականագետ, թատերագետ: ՏՍՍՏ արվեստի վաստ. գործիչ (1960): ՍՄԿԿ անդամ 1946-ից: 1931-ին ավարտել է Երևանի համալսարանի պատմա՜գրա– կան բաժինը: Տրատարակել է Սայաթ–Նո– վայի, Գ. Սունդուկյանի, Գ. Չմշկյանի, Մ. Ամերիկյանի, Ա. Ոսկանյանի, Վ. Վա– ղարշյանի, Ց. Ամերիկյանի, Ա. Աբարյա– նի, Ֆ. Բժիկյանի, Բ. Ներսիսյանի, Ս. Կոաոանյանիւ մասին մենագրություններ, ինչպես և «Լենինի կերպարը հայ բեմում» (1970), «Ստանիսլավսկու սիստեմը և հայ թատրոնը» (1964), «Սովետահայ թատ– րոն» (1968), «Տայ նորագույն թատրոնն Ադրբեջանում» (1972) և այլ գրքեր Պար– գևատրվել է Կարմիր աստղի և «Պատվո նշան» շքանշաններով:
ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ Վարազդատ Մարտի– րոսի (ծն. 29.11.1909, Վան), հայ սովետա–
