ճ 3 Ճ 3 S Տառերի անունները Արտասանությունը Տ 3 Օ JO ե 3 & Ql c e հունարեն լատինական տա– ռադարձությամբ հին հունական (ատտիկյան) նոր հունական ւ (բյուգանդական) հին հունական (ատտիկյան) նոր հունական (բյուգանդական) A a aXcpa alpha ալֆա ալֆա a a B 0 3nta beta բետա վիտա b V r y Yawia gamma գամմա ղամա g, j, ո g (շփական) A 5 6£Xxa delta դելտա դելտա d a (միշատամնայ ին ձայնեղ) E E el, e(e iJnXov) epsilon ԷՓսիլոն էպսիլոն e e Z ւ fcnta dzeta ձեւոա գիտա dz z H ղ fixa eta էաա իտա i i 0 0 dfjxa theta թետա թիտա th th (միջատամնա– յին խուլ) I l lebta iota յոտա յոտա i i K X xdjwta kappa կապպա կապ պա k k A X Xa(n)06a la(m)bda լամբդա լամբդա 1 1 M U ViV mu մյու մի m m N V vv nu նյու նի n n s I xi քսի Քսի ks ks o 0 o$, o(6inxpov) o micron օմիկրոն օմիկրոն o o n JI jiel (jil) pi աի պԻ P P p p pa) rho ռո ռո r r 2 o c cuYHa (or(YJia) sigma սիգմա սիղմա s s T t xau tau տաու տաֆ t t Y u v (ti tJuXov) lip si Ion ուփսիլոն իփսիլոն ս» y i Փ Փ <pel (qrt) phi ֆի ֆի ph f X X xei (XD chi խի խի ch ch V 1|> tl>ei(Tjn) Փ (&niya) psi փսի փսի ps ps Q CO <5m£ga օմեգա օմեղա o o որ ներառնում է նաև ձայնավորների հա– մակարգը: Ոմանց կարծիքով Տ. գ–ին նա– խորդել է կրետե–միկենյան գծային գիրը (մ. թ. ա. XIV դ.): Ըստ Վ. Գեորգինի, փյունիկյան, հուն, և էտրուսկյան այբու– բեններն իրարից անկախ առաջացել են մինոսյան վանկագրից: Հուն, հնագույն գրավոր հուշարձանները (մ. թ. ա. VIII–– VII դդ.) գտնվել են Եգեյան ծովի հվ. կղզի– ներում, որտեղ եղել են փյունիկյան բնա– կեցումներ: Հույները, ձայնավորների հա– մար առանձին տառեր ստեղծելուց բացի, փոխեցին բաղաձայնական կազմը, փյու– նիկյան որոշ բաղաձայններ հանվեցին, ավելացվեցին փ» Ն ^ բաղաձայնները: Փոխվեցին նաև փյունիկյան տառերի անունները, հատկապես վերջից ավելա– ցավ a հնչյունը (ալեֆ–ալֆա, բեա–բետա, գիմել–գամմա ևն), աջից ձախ գրությանը հաջորդեց պարուրաձևը (բուստրոֆեդոն, հուն.՝ «եզան շրջադարձ»), ապա, մ. թ. ա. IV դ., հաստատվեց ձախից աջ գրությու– նը: Հնագույն Հ. գ–ի արլ. տարբերակի հիման վրա Հոնիայում ձևավորվեց «դա– սական» Հ. գ., որը մ. թ. ա. 403-ին Աթեն– քում պաշտոնականացվեց և աստիճանա– բար դարձավ միակ գրային համակարգը ամբողջ Հունաստանի համար: Հուն, դա– սական այբուբենն ունի 24 տառ (17 բա– ղաձայն, 7 ձայնավոր): Աղյուսակում փա– կագծով նշված անունները միջին դարերից են: Հին հուն, այբուբենն ունեցել է ևս երեք տառ, որոնք V դ. ատտիկյան այ– բուբենում արդեն չեն պահպանվել, ունե– ցել են միայն թվական արժեք: Հ. գ. հե– տագայում հիմք ծառայեց այլ լեզունե– րի այբուբենների համար: (Կետ–գծիկով միացված են գրային այն համակարգերը, որոնց վրա հուն, կամ լատ. գիրը մասնա– կի ազդեցություն է գործել): Գրկ. Լոուկոտկա Չ., Գրի զարգացումը, Ե., 1955: reopraeB B., npOHCXOKfleime ajufraBHTa, «Bonpocu £3MK03HamiH», M., 1952, Js|o6;Hctphh B. A., Bo3HHKHOBeHHe h pa3BHTne nHCbMa, M.f 1965. Ա. Մուրադյան
ՀՈՒՆԱԿԱՆ ԿՐԱԿ, հրկիզող խառնուրդ, որը, հավանաբար, կազմված էր խեժերից, բևեկնախեժից, ծծմբից, բորակից և այլ նյութերից: Բոցը ջրով չի մարել: Օգտա– գործվել է VII–XV դդ. ծովամարտերում և ամրոցների պաշարման ժամանակ: Հ. կ. հույները փոխառել են արաբներից, հա– ջողությամբ օգտագործել 673-ին՝ Կոս– տանդնուպոլսի պաշտպանության ժամա– նակ: Տաք խառնուրդը նետվում էր հակա– ռակորդի նավերի վրա տակառներով, ինչպես նաև նավի ցռուկին կամ կողերին տեղադրված պղնձե հատուկ խողովակ– ներով: Մինչև XII դ. հույները պահպանել են ծովամարտում Հ. կ–ի օգտագործման մենաշնորհը: Հրազենի երևան գալով Հ. կ. կորցրեց իր նշանակությունը: ՀՈհՆԱՏԻՆ ՇԱՐԺԻՉ, անիվ կամ տուր– բին, որոնք օգտագործում են հեղուկի ազատ հոսքի կինետիկ էներգիան: Քանի որ Հ. շ–ի տեղադրման համար պիտանի բնական հունում ջրի շարժման արագու– թյունը մեծ չէ (1–2 it/վրկ), ապա գետի հունի լայնական հատվածքի միավոր մա– կերեսին ընկնող տեսակարար հզորու– թյունը, որը կարող է զարգացնել այդպիսի շարժիչը, փոքր է (1–2 կվա/մ2):
ՀՈՒՆԱՏԿԱ, հայաբնակ գյուղ ՌՍՖՍՀ Կրասնոդարի երկրամասի Տուապսեի շրջանում: Սովետական տնտեսությունն զբաղվում է թեյի մշակությամբ, այգեգոր– ծությամբ, բանջարաբուծությամբ, անաս– նապահությամբ: Ունի միջնակարգ դպրոց, գրադարան, ակումբ, կապի բաժանմունք, բուժկայան: Հիմնադրվել է 1861-ին:
ՀՈՒՆԱՆ, նահանգ Չինաստանում, Յան– ցզի գետի միջին հոսանքների և Դունտին– հու լճի ավազանում: Տարածությունը 210 հզ. կւ12 է, բնակչությունը՝ 37,18 մլն (1973), վարչական կենտրոնը՝ Չանշա: Նահանգի արմ–ում և հվ–ում տիրապետում են լեռ– ներն ու բլուրները, կենտրոնական մա– սում և հս–ում՝ հարթավայրերը: Կլիման մերձարևադարձային է, մուսսոնային: Տնտեսության հիմքը գյուղատնտեսու– թյունն է: Մշակվում է նահանգի տարածքի
