ԻՐԱՆ (1893-1976, 40 տարի ղեկավարել է Թեհրանի «Կոմիտաս» երգչախումբը), պարսկական ժողովրդական երգերի առաջին գրառող, երգահան, խմբավար, դիրիժոր Ռ. Գրիգորյանը և ուրիշներ: Իրենց գործունեությամբ աչքի են ընկնում երգչուհի Ռոզ և երգահան, խմբավար Աշոտ Պւտոմագրյանները: Հայտնի անուններ են նաև երաժիշտ, խմբավար Գուրգեն Մովսիսյանը, երգահան Գևորգ Արմենյանը: Թեհրանի ազգային կոնսերվատորիայում տարբեր տարիների դասավանդել են Տ. Խառաայանը, Մ. Գարախանյանը, Ռ. ժորժը, է. Մելիք-Ասլանյանը, 0. Կոմբաջյանը, Լ. Փիլոսյանը, Ս. Հախնազարյանը, Թ. Սաֆարյանը, Լ. Աբիանոսը և ուրիշներ: Թեհրանի օպերային թատրոնում երգել են Հ. Կաբախանյանը, Ս. Աղաբաբյանը, Շ. Մակարյանը, Մ. Սանոսյանը, Ա. Աղաբեկյանը, Գ. Մովսիսյանը և ուրիշներ: Գործել են լարային քառյակ (Ռ. Մելիք-Ասատրյան, ժ. Գրիգորյան, Ղ. Թալեբ-Զադե, Ջ. Մելքոնյան), նվագախմբեր: Հայկական երգչախմբերից են՝ «Գողթան» (ղեկավարներ՝Ն. Գալանտերյան, է. Հովհաննիսյան), «Գուսան» (ղեկավարներ՝ Լ. Գրիգորյան, ժ. Մինասյան), «Անուշ» (ղեկավար՝ Հ. Գասպարյան), «Հայ երգ» (ղեկավար՝ L. Բազիլ), «Արարատ» (ղեկավար՝ է. Հովհաննիս¬ յան), «Արագ» (ղեկավար՝ Ա. Բազուկյան), «Անի» (ղեկավար՝ Հ. Մա-կարյան), Աշակերտական միացյալ երգչախումբ (ղեկավար՝ Վ. Հարությունյան) են: Իրանահայ միջավայրից են սերվել կոմպոզիտորներ L. Բազիլր, Ա. Ջամբագյանը, Լ. ճգնա-վորյանը, Հ. Բեկլարյանը, է. Մելիք-Ասլանյանը, ջութակահարներ Վ. Խոջայանը, Հ. Մանուկյանը, Խ. Բա-բայանը, երգչուհիներ Ա. Թերգյանը, Թ. Փիլոսյանը, Հ. Վարդանյանը, Ա. Խաչատրյանը, դաշնակահարներ Ռ. Սաիդիանյանը, Ռ. Մինասկանյանը և ուրիշներ:
Թեհբանում գործել են նաև «Կոմիտաս», «Արմեն», «Ուրարաու» երգչախմբերը: Պարարվեստ: 1920-ական թթ. Ե. Ավետիսյանը Թավրիզում ստեղծել է Ի-ի բալետի առաջին ստուդիան, ո-րը, 1945-ին տեղափոխվելով Թեհ-րան, վերածվել է պարարվեստի դպրոցի: Պարուհիներ են եղել նրա դուստբերը՝ ժ. և Լ. Ավեաիսյաննե-րը: 1939-ին պարուսույց Ա. Ջամբազ-յանը Թեհրանում հիմնել է բալետի դպրոց: Թեհրանում գործել է նաև «Պապիկյան-բալե» խումբը: Ներկայումս հայտնի են «Ջամ-բազյան» պարարվեստի դպրոցը, Թեհրանի «Արարատ», «Կարապ», «Զարթոնք», «Կարավան» պարախմբերը Կերպարվեստ: Իրանահայերը կարևոր դեր են խաղացել նաև երկ-րի կերպարվեստի զարգացման գործում: Մանրանկարչության շնորհալի ներկայացուցիչներից էր Հակոբ Ջուղայեցին: Նոր Ջուղայի Ս. Աստվածածին, Ս. Բեթղեհեմ, Ս. Գրիգոր Լուսավորիչ, Ս. Կատարինե, Ս. Ամենափրկիչ վանքի Հովսեփ Հարեմա-թացու և այլ եկեղեցիների հարդարանքում տեղի նկարիչները պատկերել են տերունական սյուժեներ, ա-Դարվիշ. Օմար Խայամի քառյակների («Ռուբայաթ») նկարազարդումներից
Խոյի 1918-ի նահատակներին նվիրված հուշար¬ ձանը Թավրիզում վետարանական թեմաներ: Նկար¬ ների մեջ հաճախ ներգրավվել են պատվիրատու¬ ները: Տեղի նկա¬ րիչները հրավիր¬ վել են նաև նկա¬ րազարդելու մե¬ ծահարուստների ապարանքները: Եկեղեցիներում և մասնավոր տներում ցու¬ ցադրվել են Եվ¬ րոպայից, հատ¬ կապես Վենեաի- կից բերված գեղանկարչական աշ¬ խատանքներ: XVII դ. անվանի նկա¬ րիչներից էր Մինասը, հիշատակվում են նաև Ստեփանոսի, Գավթի և այ¬ լոց անունները: Հայտնի նկարիչնե¬ րից էր Բոգդան Սւպթանովը: XVII դ. վերջին - XVIII դ. Ի-ում զգալի աշ¬ խատանք են կատարել Հովնաթան- յան ընտանիքի ներկայացուցիչները: Շահի պալատական նկարիչն էր Հա¬ կոբ Հովնաթանյանը: Հայ նկարիչնե¬ րը նկարազարդել են Թավրիզի, Թեհ¬ րանի, Աաբպաաականի եկեղեցինե¬ րը, ստեղծել դիմանկարներ: 1920-ական թթ. հայ շնորհալի ե- րիաասարդներն ուսանել են Հռո- մում, Փարիզում, ինչպես նաև Թեհ¬ րանի նկարչական բարձրագույն դպրոցում: Այդ հանգամանքն էլ պայմանավորել է նրանց ստեղծա¬ գործության բազմակողմանի դրսևո¬ րումները: Ի-ի հայաբնակ շատ քաղաքնե¬ րում ստեղծվել են նկարիչների միություններ ու ընկերություններ: Երկրի գեղանկարչական արվեստի լավագույն ներկայացուցիչներից էր Գարվիշը (Անդրե Սերուգյան): Ֆիր- դուսու «Շահնամեի» թեմաներով ստեղծած նրա գեղանկարների շար¬ քը ցուցադրվել է մի շարք երկրնե- րում: Նշանավոր են նաև Գարվիշի
