Շարժումը խեղդւեց առանց մեծ դժվարութիւնների, որովհետեւ յենարան չուներ- երկրի համար բօլշեւիզմը միանգամայն խորթ բան էր, իսկ դրսի միջամտութիւն չկար այդ ժամանակ:
Բայց եւ այնպէս, շատ բնորոշ է այն հանգամանքը, որ մի քանի
տասնեակ բօլշեւիկ երիտասարդներ կարողացան կազմակերպել աղմկալի
ցոյցեր (նոյն իսկ Երեւանում, կառավարութեան քթի տակ), պրօպագանդ
անել զօրքի մէջ, գրաւել Ալեքսանդրօպօլում երկաթուղու կայարանը,
տիրանալ զրահակիր գնացքին...
Սա ցոյց է տալիս, թէ որքան թոյլ, որքան անտեղեակ ու որքան
անփոյթ է եղել կառավարութիւնը:
26. Այս շարժումների հետեւանքով կամ սրանց հետ կապւած տեղի
ունեցաւ մի տեսակ coup dEtat. պարլամենտական կառավարութեան
փոխարինեց՝ դիկտատօրական լիազօրութիւններով՝ Հ. Յ. Դաշնակցութեան
բիւրօն (այսպէս անւանւած «Բիւրօ-կառավարութիւնը»):
Օրէնքի պահանջած ձեւականութիւնները կատարւեցին ու ամբողջ
գործողութիւնը բեմադրւեց պարլամենտական կարգերի շրջանակի մէջ,
— այսպէս. Մայիսի 5ին պարլամենտը (բիւրօի հրահանգով, իհարկէ)
ընդունեց վարչապետ Ա. Խատիսեանի հրաժարականը (որ բիւրօի
պահանջով էր ներկայացւած, ու նոր դահլիճ կազմելը յանձնարարեց
(բիւրօի հրահանգով) Դոքտ. Հ. Օհանջանեանին: Օհանջանեանը
անմիջապէս, նոյն նիստին, ներկայացրեց իր մինիստրների պատրաստի
ցուցակը. Հ. Յ. Դաշնակցութեան բիւրօն էր սա, ամբողջ կազմով ու
առանց օտարների: Պարլամենտը իր հաւանութիւնը տւեց, ապա
յայտարարեց ժամանակաւոր ընդհատում իր նիստերի ու մինչեւ
աշխատանքնե րի վերսկսելը՝ փոխանցեց նորակազմ կառավարութեան
իր բոլոր իրաւունքները:
Դիկտատօրական իշխանութիւն էր, որ տալիս էր Դաշնակցութեան
բիւրօին Հայաստանի պարլամենտը (այսինքն դաշնակցական ֆրակցիան,
այսինքն՝ ինքը բիւրօն):
Սա հակասում էր Դաշնակցութեան IX ընդհանուր ժողովի կտրուկ
որոշման ու մի շարք անպատեհութիւններ ունէր: Բայց անհերքելի է մի
բան. այսպիսով վերացւում էր երկուուկէսը, վերացւում էին տգեղ,
վարկաբեկիչ քողարկումները ու դրութիւնը պարզւում էր վերջապէս,
իր իսկական կերպարանքով յայտ գալիս: Շա՛տ աւելի գերադասելի էր,
որ կուսակցական բիւրօն կառավարէր երկիրը բացայայտօրէն, քան
քողարկւած պարլամենտի կառավարութեան անունների տակ:
27. Աշնան սկզբին ծագեց հայ-թուրքական պատերազմը, որ
վերջնականապէս կոտրեց մեր մէջքը:
Կարո՞ղ էինք արդեօք խուսափել այդ պատերազմից: Հաւանականօրէն՝
ոչ:
