սակցութիւնը չէ՛, որ պիտի կատարի այդ դերը: Թուրքերի հետ խօսելու համար ԳԴշնակցութիւնը ամենից աւելի անընդունելի բանախոսն է — աւելի անընդունելի, քան բօլշեւիկների հետ խօսելու համար:
Եթէ մի օր հարկ եղավ անուշի կապել թուրքերի հետ, հանդւս
պիտի գան ուրիշ մարդիկ, ուրիշ հասկացողութիւններով, ուրիշ
հոգեբանութիւնովու մանաւանդ ուրիշ անցեալով (կամ առանց
անցեալի), այստեղ եւս Դաշնակցութիւնը կարող է խանգարել միայն,
բայց ոչ օգնել:
Նոյն առարկութիւնը արւում է եւ մի ուրիշ ձեւով:
Չւ որ — ասում են բոլշեւիկեան ռեժիմն ու տիրապետութիւնը
հաւիտենական չեն: Բօլշեւիզմը կարող է տապալւել — աւելի կամ պակաս
հեռու ապագայում, աւելի կամ պակաս անակնկալօրէն: Պկտք է ունենալ
մի պահեստի ոյժ, մի կազմակերպութիւն, որ անմիջապէս փոխարինի
բօլշեւիկներին, իր ձեռն առնի ղեկը, չթողնի երկիրը անիշխանական
վիճակի մէջ:
Դաշնակցութիւնը պիտի պահի իր կազմը թէկուզ միայն այդ օրւայ
համար:
Դարձեալ չեմ ուզում վիճել այդպիսի դրութիւն կարող է ստեղծւել:
Բայդ ասում եմ ու պնդում: Դաշնակցութիւնը չէ, որ պիտի կազմի նոր
իշխանութիւնը:
Երբ ներկայ քաղաքական պայմանները փոխւին հիմնովին կամ
խոշոր չափերով, հաւանական է, որ խորհրդային իշխանութիւնը իբրեւ
անհարազատ ու անհամապատասխան հայկական իրականութեան
հարկադրւած լինի տալ իր տեղը ուրիշ ոյժերի, ուրիշ քաղաքական ու
հասարակական խմբակցութիւնների նա եւս կատարած ու աւարտած
կլինի իր դերը: Բայց Դաշնակցութիւնը չէ, որ պիտի փոխարինի
բօլշեւիկներին:
Նոր դրութիւնը նոր պահնջներ կառաջադրի:
Քաղաքական (ու մանաւանդ յեդափոխական) կուսակցութիւնները
չեն կարող կերպարանափոխւել անվերջ, ամէն օրւայ պահանջի համեմատ:
Նրանք ծագում են որոշ շրջաններում՝ որոշ գործ որոշ միջոցներով
կատարելու համար. երբ դրութիւնը փոխւում է հիմնովին, պէտք է
փոխւին եւ քաղաքական խմբումները: Կուսակցութիւնը չէ կարող
ազտաւել իր անպետքից, որքան էլ կամենայ անցեալը միշտ անդրադառնալու
է ներկայի վրայ, կաշկանդելու է այն: Կան յիշողութիւններ,
սովորութիւններ, կապեր, համակրութիւններ ու հակակրութիւններ,
որոնք — նոյնիսկ ակամայից ու անգիտակցօրէն — յայտ են գալու ու
մի տեսակ անաքրոնիզմ վտցնելու առօրեայ աշխատանքների մէջ:
Նոր գինին չի կարելի լեցնել հին տիկերի մէջ գիտէք որ տիկերն
