մարդու համար եւ ո՛չ մարդը ստեղեւած շաբաթի համար:
Շատ banal խօսք է ասածս ու ոչ ոք հակառակը չէ ասի, իհարկէ:
Չի ասի, այո՛, բայց արդեօ՞ք չի անի (անգիտակցօրէն ու ակամայից):
Այնքան էլ հեշտ բան չէ՝ ազատ մնալ կուսակցական կաշկանդումներից:
Երկարամեայ կուսակցական կեանքը կաղապարում է մարդու
հոգին կուսակցական կաղապարով, մարդ կուսակցօրէն է մօտենում,
կուսակցօրէն ըմբռնում ու կուսակցօրէն լուծում բոլոր խնդիրները:
Աւելին եւս. կուսակցութիւնը սոսկ միջոց լինելու փոխարէն՝
դառնում է կամաց-կամաց ինքնանպատակ, դատը ստորագրւում է իրան
ծառայելու կոչւած օրգանին ու կուսակցական գործունէութիւնը
դառնում է կուսակցականի համար մի տեսակ փէշակ (ներիր այս կոպիտ
արտայայտութիւնը, ուրիշ բառ չեմ գտնում):
Յիշում եմ մի խօսակցութիւն, որ տարիներ առաջ ունեցել եմ
լուսահոգի Ռոստոմի հետ: Պարսկական յեղափոխութեան սկիզբներումն
էր: Խօսում էինք մեր մասնակցութեան մասին այդ յեղափոխութեան
մէջ: Ես պնդում էի, որ Պարսկաստանում Ռաշնակցութիւնը բան չունի
անելու եւ որ մեր հրապարակ գալը այնտեղ՝ պարզ աւանտիւրա է...
— Լաւ, վրայ բերեց յանկարծ Ռոստոմը, Ռուսաստանում յեղափոխութիւնը
խեղդւած է, Տաճկաստանում համաձայնութեան ենք եկել
Իթթիհատականների հետ, Պարսկաստանումն էլ ասում ես չպիտի
խառնւենք կռիւներին... Հապա մենք ի՞նչ անենք:
Հարցը դրեց կատակի ձեւով, իրան յատուկ անուշ ժպիտը երեսին:
Բայց դու հասկանում ես, որ այդ կատակի տակ թաքնւած էր մի խոր
հոգեբանական իմաստ եւ որ Ռոստոմը — գերազանցօրէն կուսակցական
մարդ — իր հոգու անթափանցելի խորքերում իրօք ունէր այդ
անհանգստացուցիչ հարցը:
Անհատապէս ինձ համար այդպիսի երբեք գոյութիւն չի ունեցել
ու այսօր էլ չունի: Հռովմը ինձ շատ աւելի թանգ է, քան կեսարը —
աւելի ճիշտը կեսարը թանգ է այնչափ միայն, որչափ նա պէտք է
Հռովմին:
Երբ ես տեսնում եմ, որ տւեալ պայմանների մէջ Հայաստանն ու
հայ ժողովուրդը պէտք ունեն բօլշեւիւկներին, ես ասում եմ առանց
տատանումների. տեղ տանք բօլշեւիկներին, այսօր նրանց է պատկանում
իրաւունքը, որովհետեւ նրանք միայն կարող են փրկել գրութիւնը:
Խորհրդաժողովը չի ուզեցել նոյն իսկ քննութեան առնել այս
առաջարկը:
Ինչո՞ւ:
Որովհետեւ , սիրելի NN, ժողովականները — ամէն մէկը առանձին,
լռելեայն ու թերեւս անգիտակցօրէն — հարց են տւել հոգիների
խորքերուս. հապա մե՞նք ինչ անենք...
Այդ զահրումար «մենքն» է, որ ըստ իս կաշկանդել է խորհրդաժովի
միտքը:
