տակարաւման համակարգը։ ՍտեփանակէՄտը օրվա ընթացքում մեկ շնչի հաշվով ծախսում էր ընդամենը 2 լ խմելու ջուր։ Նույն վիճակում էյ նաև Մարտակերտ ավանը։ Մարզում չեն գործել ջրառու, մաքւման կառույցները, չեն ստեղծվել սանվեոսհսկողության համակարգերը և այլն։
Մարզում չեն գործել գիտական հաստատություններ հեռուստաստորդիա և հրատարակչություններ։ Բնակչության ապահովվածությունը գրադարաններով, զլքերով և ակումբներով, երկրի նումատիվային ցուցանիշների համեմատությամբ, կազմել է 27-29 %, դեղատներով և դեղանյութերով՝ 16 %, կենցաղային սպասարկման ծառայություններով՝ 13,5 %: Մարզի երեխաների միայն 13 % է հաճախել մանկապարտեզ։ Ստեփանակերտում բնակարան կարող էին ստանալ 20-25 տարի հերթագրվածները։
ԼՂԻՄ-ի բնակչության մեկ շնչի հաշվով թերթերի, ամսագրերի բաժանոպազրության պլանը 6 անգամ գերազանցել է միութենական, 22 անգամ ադրբեջանական միջին ցուցանիշները։ Կինոհաճախումների տարեկան պլանը մարզում նախատեսվել է 25 մարդ, իսկ Ադրբեջանում՝ 4։ Կենցաղային սպասարկումների կատարման դիմաց ԼՂԻՄ-ում մեկ շնչի հաշվով պահանջվում էր 17 ռուբլի, իսկ ադրբեջանական շրջաններում՝ 3,7։ Մարզկենտրոնի, շրջկենտրոնների, մարզի գյուղերի հետ երթուղային ավտոբուսներով կապվածությունը կազմել է 9 %: Ստեփանակերտ-Աղդամ ավտոբուսային երթուղու հայ վարորդը 3 անգամ ավելի հարկ է վճարել, քան Աղդամ-Ստեփանակերտի երթուղու ադրբեջանցի վարորդը։
Հակառակ այս ամենի՝ ադրբեջանցի գիտնական էլիխան Մեհթիեը գրել է. «Տնտեսականմշակութային առումով ԼՂԻՄ անհամեմատ բարվոք վիճակում է եղել, և կյանքի մակարդակը ավելի բարձւ էր՝ քան Ադրբեջանի և Հայաստանի մյուս տարածաշրջաններում» (Մեհթիև է., «Հայ-ադրբեջանական բախման զարգացման մի քանի հայեցակետերը և այն կարգավորելու ջանէերը», «Գիտություն», 19° 15,1998)։ Ակադեմիկոս Մահմեդ Իսմայիլովը «Բակինսկի ռաբոչի» թերթում (15 հունվարի 1991) գրել է, ու «Լեռնային Ղարաբադը իրենից ներկայացնում է զարգացած ինդուստփալ-ագրարային մարզ և զարգացման մակարդակով գերազանցում է Ադրբեջանի մյուս շրջաններին»։ Ի հակադրություն ասվածների՝ «Պրավդա» թերթի 1989-ի հունվարի 13-ի համարում Հատուկ կառավարական կոմիտեի նախագահ Ա. Վոլսկին գրել է. «Երկրում շրջագայեվա ես երբեք չեմ հանդիպել մարդկանց ճակատագրերի նկատմամբ նման անուշադրության ու արհամարանքի, ինչպիսին է Լեռնային Ղարաբաղում»։ Իսկ Մոսկովյան «Պոլիտիչեսկոյե օբրազովանիե» հանդեսի 1989-ի 3-պհամարում հրապարակախոս-քաղաքագետ Վ. Դորոֆեևը գրել է.
«Լեռնային Ղարաբաղի պետական ու կոոպերատիվ ձեռնարկությունները միայն 1981-1985 թթ. ստացել են 69 անգամ քիչ կապիտալ ներդրումներ, քան Ադրբեջանում՝ միջին հաշվով»։ Եվընդհանոսպես, եթե Ադրբեջանական ԽՍՀ-ի պետական բյուջեն 6 տարում ավելացել էր 106,5 անգամ, ապա ԼՂԻՄ-ի բյուջեն՝ ընդամենը 3,6 անգամ։
Ղարաբաղի հայության նկատմամբ իրականացված նման քաղաքականությունն ունեցել է մի անսքող նպատակ՝ առավելագույնս արգելակել հայկական երկրամասի սոցիալ-տնտեսական զարգացումը, արմատական հայ ազգաբնակչության աճը, ոտնահարել հայ բնակչության արժանապատվությունն ու շահելը, ստեղծել անտանելի վիճակ և դրանով իսկ արագացնել մարզից հայելի դուրսմղումը։
1988- 94-ի Ադրբեջանա-Ղարաբադյան պատերազմի հետևանքով ԼՂ գործող արտադրական հզորությունների 85 %-ը, բնակելի ֆոնդի 50 %-ը, սոցիալմշակութային ոլուտի հարյուրավոր օբյեկտներ ճանապարհների, կապի և հաղորդակցության մյուս տեսակների մեծ մասը շարքից դուրս է եկել։ Ադրբեջանի կողմից ԼՂՀ-ին հասցրած ուղղակի տնտեսական վնասը կազմել է մոտ 5 մլդ ԱՍՆ դոլար։
ԼԵՌՆԱՅԻՆ ՂԱՐԱԲԱՂԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆ
ին՝ հրադադարի հաստատումից հետո, նորաստեղծ ԼՂՀ պատերազմից ավերված տնտեսության վերականգնմանը զուգահեռ ձեռնամուխ է եղել տնտեսական բարեփոխումների, որոնց սկզբնական փուլը բնութագրվում է սեփականության իրավական հիմքի ստեղծումով, շուկայական հարաբերությունների անցման գործընթացով։ 1995-ին երեան են եկել տնտեսության վերականգնման առաջին նշանները։ Տնտեսական անի արագացումն ապահովելու համար իրականացվում են ժողտնտեսության ճյոպերի կառուցվածքային փոփոխություններ, միջոցներ են ձեռնարկվում հիմնական կապիտարի նոոոցման ուղ-
