քաշենի, Նորաշենի, իրզունաշ լեռան դիրքերի և ԼՂՀ տարրեր շրջանների ինքնապաշտպանական և ազատագրական մարտերին։ Հ-ից հրամանատարներ են եղել է. Աբրահամյանը, Ա. Աղաբեկյանը, Ա. Աբրահամյանը. Հ. Մարտիրոսյանը. Ի. Ավանեսյանը. Ռ. Ֆատյանը. Գ. Ջաբյանը. Ա. Սարգսյանը, Ռ. Համբարձումյանը. Ռ. Ստեփանյանը, Բ. Դավիդովը. Մեփքսեթյանը, Ս. Սադարյանը, Ա. Բաբայանը, Վ. Ղահրամանյանը,Ռ. Ղադամյանը, Ա. Սաֆարյանը. Ս. Պողոսյանը. Ռ. Բաբայանը. Գ. Պետրոսյանը. Կ. Միրզոյանը, Գ. Հակոբյանը. Վ. Աբրահամյանը, Ա. Սեյոսնյանը, Վ. Մայխյանը, Կ. Աբրահամյանը, Ա. Մայիլյանը և ուրիշներ։ Հ-ից զոհվել է 56 ազատամարտիկ։
Ի. Ավանեսյան
ՀԱԴՐԱՐքմԻ ՇՐՋԱՆ, վարչատարածքային միավոր ԼՂՀ-ում։ Կազմվել է 1991-ին՝ ԼՂԻՄ-ի նույնանուն շրջանի (ստեղծվել էր 1931-ին, մինչև 1939-ը՝ Դիզակի շրջան) հիմրի վրա։ Հյուսիսում սահմանակից է Մարտունիի, Ասկերանի, հարավում-աճրելքում և մասամբ արևմուտքում՝ Քաշաթադի, հյուսիս-արեմուտքհրմ՝ Շուշիի շրջաններին։
Տարածքը՝ 724 կմ2։ Բնակչությունը՝ 25710 (1824), 31235 (1895), 36198 (1912), 27139 (1939), 14516 (1989). 11500 հզ. (2003)։ Ունի 29 համայնք և 41 գյուղ, մեկ քաղաք (2003), իսկ ւ939-ին ուներ 48 բնակավայր, որից 8-ը հայաթափվել է (1950-80ին), 3-ը միացվել է ադրբեջանական շրջաններին։
Վարչական կենտրոնը՝ Հադրութ։
Հ. շ. գտնվում է Լեռնային Ղարաբաղի հարավային մասում՝ 700-900 մ բարձրության վրա։ Ամենաբարձր կետը Դիզափայտ լեռնագագաթն է (2478 մ)։ Շրջանի ցածրադիր վայրերում հողերը կիսաանապատային են, նախալեռնային և լեռնային զոտիներում գերակշռում են սևահողերը. իսկ անտառայինում՝ դարչնագույն հողատեսակները։ Ընդերքը հարուստ է կոոքափ, զոսնիտի, կավի պաշարնեավ։ Հայտնաբերվել են նաև պղնձի (Մեծ Թաղլար), երկաթի (Քարինգ) և այլ մետաղային հանքավայրեր։ Տարածքով են հրաում Իշխանագետը, Զինգյանակապը, ճղպոոսգետը և այլ գետակներ։ Կլիման բարեխառն է և աչրի է ընկնում տարվա եղանակների արտահայտված հաջորդականությամբ։ Տարեկան միջին ջերմաստիճանը ցածրադիր վայրերում 11,7°Ա Է, բարձրադիր վայրերում՝ -1°(2։ Հունվարին օդի միջին ջերմաստիճանը համապատասխանաբար՝ 0 և 7°Ա, հուլիսին՝ 23,6°-30° Շ։ Տեղումների միջին տարեկան քանակը 500-700 մմէ։
Տարածքում կան շուրջ 3000 հայկական պատմաճարտարապետական հուշարձաններ, քարայրկացարաններ. արտադրական և ինժեներական կառույցներ։ Առավել հայտնի են Գտչավանրի (XIII դ.), Օխտը դռնի եկեղեցին (VII դ.), Կատարո վանրի 1 դդ.). Կարմիր եկեղեցին (X դ.), ճոխտ պռավածառի վանքը (1X111 դդ.), Գտչավանքը (XIII դ.) Մափրաթունը (XVI դ.), Նռնեգա եկեղեցին, Նորեկավանփ, Ծաղկավանփ, Կավաքավանքը, 5ոթ խաչվանփ. ճվավանփ, Սպիտակխաչ վանրի (X-XVI դդ.). Խտուղռե վանրի ավերակները, Գռոզ, Վնեսա բերդերը, Ցորաբերդը, Գտիչ ամրոցը (IX-
