Ղուկասյանը, ԼԼՆազարյանը, Ս. Կարապետյանը, Ա. Ալավերղյանը, Մ. Ղազարյանը. է. Սիմոնյանցը. Մ. Կալոյանը, խմբերի հրամանատարներ՝ Վ. Ստեփանյանը, Վ. Բաշխյանը, Ա. Ղարիբյանը և ուրիշներ։
Գումարտակի զոհված ազա տ ա մ ա ւտի կ ների հիշատակը հավերժացնող հուշաքսս է տեղատվել (2003) Սոս զա ծ լ. հ սաս վային գագաթին։
Դրկ. Եդիգարյան Ա.. Մնր պապեր, Շուշին ազատագոիսծ է. հանգստացեք, Ե.. 1997: Խաս տո լր Վ., Արծրիր թռիչք էր նա. Ե.. 1999։ Պետրոսյան Ա., ՍվփրռԽհայերը մարտադաշտի վրա. Ե., 2000։ Գևորգյան Հ.. Պետս. Ե., 2000։ Չէորեքճյան Զ-, Դեպի երկիր. Բեյրութ, 2001։ Սահակյան Ս.. Վարդաճ, Ե., 2002։
ժ. Սեֆիլյան, Հ. Վարդանյան
ՇՈՒՇԻԻ ՇՐՋԱՆ, վարչատարածքային միավոր ԼՂՀ-ում։ Կազմավորվել է 1991-ին՝ ԼՂԻՄ-ի նույնանուն շրջանի հիմքի վրա։ Գտնվում է ԼՂՀ հարավարևմտյան մասում՝ Ղարաբաղի լեռնաշղթայի կենտրոնական հատվածում՝ 1200-1600 մ բսոձրության վրա։ Ընդգրկում է պատմական Արցախի Վարանդա գավառի մի մասը։ Հյուսիսից հ հյուսիս-արևելքից սահմանակից է Ասկերանի. հարավ-արևելքից՝ Հատութի. արևմուտքից 1ւ հարավ-արեմուտքից՝ Քաշաթաղի շրջաններին։ Բնակչությունը՝ 5300 (2003)։ Ունի 7 համայնք, 9 գյուղական բնակավայր և 1 քաղաք։ Շրջկենտրոնը՝ Շուշի։
Տարածքը՝ 289 կմ1։ Գերակշռում են անտառմերը և ատ տա վայրերը։ Հողային ֆոնդը 16287 ա է, որից վարելահող՝ 180. խոտհարք 1730. սրոտավայր՝ 14000, անտառ՝ 5525 հա են։ Շրջայի տարածքով են հրաում Կարկառ (Գարգառ) գետը և Վարարակն ու Բերդաձոր գետակները։ Օդի միջին տարեկան ջերմաստիճանը 5.4°C է. միջին տարեկան հարաբերական խոնավությունը՝ մոտ 67 %: Գյուղատնտեսական շրջան է. տնտեսության հիմնական ճյուղերն են անասնապահությունը, հացահատիկային բույսերի մշակությունը, զարգանում է մեղվաբուծությունը։
2001- 03 ուսումնական տարում գործել են 7 միջնակարգհանրակրթական, 1 երաժշտական. 1 գիշերօթիկ-երաժշտական դպրոցներ. 1 հումանի>ար ուսումնարան, արտոնագրված ոչ պետական I համալսարան։ 2003-ին գործել են 1 հիվանդանոց (կենտրոնական շրջանային) և բուժակամանկաբարձական 6 կետեր։ 1995-ից վերաբացվել են Շուշիի պատկերասոսհը, պատմաերկրագիտական թանգարանը են։ Շրջանը հարուստ է պատմա&արտարապետական հուշարձաններով։
1988- 90-ին Շ. շ-ի և Բերդաձորի ենթաշրջանի գյուղերում կազմավորվել են կամավորական ջոկատներ, որոնց հիմքի վրա 1993-ին ստեղծվել են վաշտեր. ապա՝ գումարտակ և ներառվել Շուշիի գնդի կազմում, մասնակցել են ԼՂՀ տարբեր շրջանների ինքնապաշտպանական և ազատագրական մարտերին։ Շշ-ից զոհվել է 90 ազատամարտիկ։ Տես նաև Շաշկի։ ազատագրում. Քարիմ տակ ի ինքնապաշտպանություն. Շաշկի։ պաշտպանական շրջան, Բերդսդորի աոանձին մոտոհրաշգային գումարտակ։
Շ.շ-ի բնակավայրերն են Շուշի. Լիսագու, Քարինտակ, Քիրսավան. Բերդաձորի ենթաշրջանի գյուղերը՝ Եղցահող. Հինշեն. Կանաչ Թալա. Մեծշեն. Ծաղկաձոր (Տասը Վերստ)։
վ. Կապան. Ս. Բաղդասարյան
ՇՈՒՇԻԻ ՊԱՇՏՊԱՆԱԿԱՆ ՇՐՋԱՆ (ՇՊՇ). ՊԲ ստորաբաժանում։ Կազմավորվել է ԻՊԿ նախագահի 1992 թ. օգոստոսի 14-ի հրամանով՝ ԻՊՈՒ-ի 8-րդ վաշտի. «Վաչռ», Բերդաձուի ինքնապաշտպանական ջոկատների հիմքի վրա։ Կազմավորման գործընթացն ավարտվել է 1992- ի մարտին։ 94-ին մասնակցել է Լաչինի («Սարդասիրական միջանցք». «Սարիբաբ» բարձունք. Խւմանլար, Բլինդուզ. Նարդարա), Քելբաջարի (Պիզանիս). Աղդամի (Ջինլի. Ալիաղալու. Քյուրդլար, Շահբուլաղ. Ղալայչիլար. Բոյահմեդլի. Սոֆուլլու). Կուբաթլուի (Բաշառաթ. Միլանլու). Ֆիզուլիի (Կարախանբեյլի. Սեյի-
