ՎԱԶԱՆՆ Ա (ավազանի անունը Պալճյան ԱտնԿսրոոպետ Աբոսհամի) (20.9(3.10).1908. Բովսարեստ - 18.8.1994, Ս. էջմիածինի Ամենայն հայոց կաթողիկոս 1955-ից։ ՀՀ ԳԱԱ ոյատվավա անդամ (1991)։ Հայաստանի Ազգային հեաս (1994)։
Աովուէլ է Բուխարեստի Միասքյան-Քեսիմյան ազգային, սոդա՝ Բովսարեստի առևտրական բարձրագույն վսսժարանում (1924-26)։ Ավարտել է Բովսսսեստի պետական համալսարանի զոոկանության և փիլիսոփայության ֆակուլտետը (1936) և գործնական մանկավարժության բաժինը (1937)։
1929- ական թթ. ազգային-հսարաակական. այնուհետև եկեղեցական եռանդուն գործունեություն է ծավալել ռումինահայ գաղութում։ 1929-43-ին դասավանդել է Բովսարեստի հայկական դպրոցներում։ Բուխարեստում հիմնել և հրատարակել է «Հերկ» (1937-38) գիտահասարակական ամսագիր։ 1943-ին Աթենքում ձեռնադրվել է կուսական քահանա և նշանակվել Ռումինիայի հայոց թեմի առաջնորդական տեղապահ (1948-55-ին՝ առաջնորդ)։ 1951-ին ձեռնադրվել է եպիսկոպոս։ Ընտրվելով Ամենայն հայոց կաթողիկոս՝ Վ. Ա ծավալել է եկեղեցաշինական, վերակառուցողական լայն գործունեություն. բացվել են թեմեր (Գուգարքի, Այունիքի, Շիոոկի. Արցախի). վերակառուցվել և վերաբացվել եկեղեցիներ ու վանքեր (շոոջ 40)։ Նպաստել է հայրենիք-սփյուռք կապերի ամրապնդման, հոգևոր-մշակութային նոր արժեքների ստեղծման ու հների հավաքման գործին։
Հեղինակ է իմաստասիրական և հրապարակախոսական, հայագիտական մի շարք ուսումնասիրությունների։
Զգալի ավանդ ունի Էկումենյան շարժման և միջեկեղեցական հարաբերությունների ընդլայնման ասպարեզում։ Մասնակցել է կրոնական գործիչների՝ Հանուն խաղաղության, զինաթափման և ժողովուրդների միջե ապար հարաբերությունների հաստատման համաշխարհային համաժողովներին (Մոսկվա. Բեռլին, Հելսինկի)։
Ղարաբաղյան շարժման ընթացքում խորհըրդային և միջազգային ամենաբարձր ատյաններում լսելի է դարձրել արցախահայության ձայնը։ 1988-ի փետրվարի 25-ին Վեհափառ հայոսպետը Արցախը Հայաստանի հետ վերամիավորելու հարցով դիմել է ԽԱՀՄ նախագահ Մ. Գոդաչովին և հեռուստատեսության իր ելույթում խորհուրդ է տվել բոլորին. «Ար լինեն ողջախոհ, քաջիմացությամբ վերաբերվեն հայրենակից արցախահայության ապար պահանջին, թե-թիկունք լինեն Արցախին»։ 1988-ի սեպտեմբերի և 1990-ի մայիսի նրա ղիմում-խնդրանքով ՀՀ և ԼՂԻՄ է այցելել Եկեղեցիների համաշխարհային խորհրդի պատվիրակությունը, որն իր հայտարարությամբ կոչ է արել բոլոր անդամ-եկեղեցիներին. «… իրենց աղոթքի ձայնը բարձրացնեն, միացնեն հայ ժողովրդի ձայնին…»։ 1990-ի սեպտեմբերին, երբ մոսկովյան հացադուլավորների (տես Մոսկովյան հացադուլ) առողջությանը լուրջ վտանգ է սպառնացել. Վեհափառ հայոադետն այցելել է նրանց և խնդրել, որ խնայեն իրենց շատ անհրաժեշտ կյանքը և դադարեցնեն հացադուլը, վերջում ավելացրել. «Առանց ձեզ ես չեմ վերադառնա Սուրբ էջմիածին»։ Օրհնել է Հայաստանի նորոգ անկախությունը և իր օրհնած վերջին՝ վեցերորդ մյուռոնը (1991-ի սեպտեմբեր 29) անվանել է Անկախության մյուռոն։
Պարգևատրվել է Խաղաղության համաշխարհային խորհրդի ժոլիո Կյուփի անվան (1962) և Խաղաղության պաշտպանության խորհրդային կոմիտեի (1968) ոսկե մեդալներով, ԽԱՀՄ «Պատվո նշան» (1968), ժողովուպների բարեկամության (1978) և Ռումինիայի «Հանրապետության աստղ»(1952). ՀՀ «Հայրենիք»
(1993) շքանշաններով։
Ե/կ. Մուսա չերաՏ հայեղլ Ֆոսնց վհրֆհրի վեպին մեջ, ԲուիաՄհստ. 1940։ Խվսկան Հայփկ ապհս դաստիարակ, ԲուխսՄհստ. 1943։ Խոսք Հայրենիքի մասին, ԲովսսՄհստ, 1945։ Հայէենի սանին տակ, Բովսա&ատ, 1954։ Կհնսագարթյուն։ Կոնդակնէս, քարալնեո, ճաորա, գիՄ 1-4, Էջմիածին, 1958-83։ Գափֆ տեսիլքով, գիՄ 1. 2, Էջմիածին, 1988, 1993։
