հզ, ունի 97 համայնք, 94 գյուղական բնակավայր (2002)։ Տարածքում են Արարատ, Մասիս, «Հեղի և մրազկենտրոն Արտաշատ քաղաքները։
Սկսած 1988-ի գարնանից՝ մարգի տարածքը դարձել էր Ղարաբաղյան շարժման կենտրոններից։ Շարժումը դրսևորվել է տարբեր ձևերով՝ հանյ հավաքներ, գրականության հրատարակում և -արածում, գործադուլներ, հացադուլներ, դասադուլներ և այլն։ Շարժման առավել տարածված ձևը դարձել էր գրեթե բոլոր գյուղերում կամավորական ջոկատների կազմավորումը։ Շարժումն ունեցել է զարգացման մի քանի փուլ՝ կախված Ղարաբաղյան պատերազմի ընթացքից։ Առաջին փուլը ուժերի համախմբման, սահմանամերձ գ՞տում հերթապահության հաստատման, ընդհա՝ոկյա կազմակերպությունների ստեղծման և յմոսպնդման շրջանն ԷՐ։ Երկրորդ փուլը բնութագրվել է պատերազմական գործողությունների Մ-սպացմամբ՝ պայմանավորված կամավորայ ան շարժման ուժեղացումով, ձեռք է բերել համընդհանուր բնույթ։ Երարղ փուլը կապված է Շուշիի ազատագրման, Լաչինի մարդասիրական 1դջանցքի բացման շնորհիվ ռազմաճակատում -ոաջացած բեկման հետ։ Մարզում ավարտվել է -սՄենասիրական ուժերի միավորումը։
Չորրորդ փուլում (1992-94) մարգի կամավորական ջոկատները ՊԲ զորամիավորումների կազմում մասնակցել են Մարտակերտի, Լաչինի, Քելբաջափ, Զանգելանի, Ֆիզուլիի, Աղդամի, Կուբաթլորի և այլ շրջանների ազատագրմանը։ Զինադադարից հետո մարզի ազատամարտիկների մի մասն ընդգրկվել է ՀՀ բանակի ստորաբաժանումների մեջ։
Արարատի շրջանում Շարժումը ղեկա-
