Էջ:Շարահյուսություն, Օժանդակ ձեռնարկ ուսուցչի համար (Syntax, additional manual for teachers).djvu/21

Վիքիդարանից՝ ազատ գրադարանից
Այս էջը հաստատված է

Անվանական անդեմ նախադասություններում իշխում են հատկապես գոյականներն ու քանակական թվականներր։ Մյուս «անունները» և մակբայը քիչ են գործածվում, և դա հասկանալի է. դեպքի, իրողության, երևույթի... անունն ու կատարման թվականն են մղվում առաջին պլան, իսկ հատկանիշը, այնքան էլ կարևոր չլինելով, մղվում է երկրորդ պլան։ Ընդ որում, ածականով արտահայտվող անվանական անդեմ նախադասությունները շարադասվում գործածվում են գոյականով կամ թվականով (նաև՝ դերանուններով) արտահայտվողներից հետո միայն: Եվ դա տրամաբանական է, քանի որ առանց առարկայի մասին տեղյակ լինելու խոսողը հատկանիշն ինչպե՞ս և ինչո՞ւ պիտի գործածի: Օրինակներ՝ Հազար ինը հարյուր քաոասունմեկ թվական... Հունիսի 22: Հայրենական մեծ պատերազմ: 1945 թվական: Մայիսի 9-ը: Բեռլինի գրավում... Հաղթանա՜կ: Ամենուրեք՝ խինդ ու բերկրանք: Նաիրյան դալար բարդի... Սրտամո՜տ ու առինքնո՜ղ... Տենչալի՜ ու կարուտակե՜զ...

Հարկ է նշել, սակայն, որ ածականով արտահայտվող նա նադասությունները փաստորեն գործածվել են՝ ավելի ընդգծելու այդ հատկանիշները, դիմացին ուշադրությունը բևեռելու դրանց վրա, այլապես դրանք միանգամայն իրավացիորեն կարող էին գործածվել այն գոյականների հետ, որոնք կազմում են գոյականով դրսևորվող անդեմ նախադասություններ (Սրտամոտ ու առինքնող նաիրյան դալար բարդի): Դա էլ, իհարկե, անվանական անդեմ նախադասության ոճական արժեքի դրսևորումներից մեկն է։ Անվանական անդեմ նախադասություններն ունեն զանազան նրբերանգներ։ Նրանք ըստ բնույթի կամ երանգի կարող են լինել պատմողական. (Ահա Իսանակյանի տուն-թանգարանը: Մի շքեղ կաոույց: Գեղեցիկ կահավորված սենյակներ: Անա և Վարպետի աշխատասենյակը: Գրքեր անհամար...), հարցական. (Սևանա լի՞ճը... Մեր կարոտի մարմնացո՞ւմը... Ի՞նչ... Մի՞թե Սևանը...): Հրամայական. Լռությո՜ւն: Ո՛չ մի ձայն: Բացականչական. Խոհե՜ր, խոհե՜ր, երազներ: Պատերա՜զմ... Կրա՜կ, հրդե՜հ...

Ծանոթություն.— Անվանական անդեմ նախադասություններում կարող են գործածվել նաև նախադասության անդամ չդարձող միավորներ՝ եղանակավորող բառեր, կոչականներ, ձայնարկություններ, որոնք, սակայն, չեն ազդում նրանց կառուցվածքի վրա։

Այսպիսով՝ այն միակազմ նախադասությունները, որոնց գլխավոր անդամները չկան, բայց «անուն» խոսքի մասերով արտահայտված բառերի հնչերանգի շնորհիվ ունեն ստորոգում, կոչվում են անվանական անդեմ նախադասություն։