հետ մի ժամանակ կատարած ճանապարհորդությունների մասին էր պատմում։
Բերտան լսում էր ուշադրությամբ, վախենալով մի որևէ խոսք բաց թողնել, տեղիցը շարժվել, ինչպես մի լուսնոտ, որը տանիքի վրա է բարձրացել։ Եվ մինչդեռ Աննան անցյալի մասին էր խոսում, որը լի էր երջանկությամբ ու սիրով, որը և հմայիչ էր դարձնում այդ անցյալը։ Բերտայի հոգում այդ րոպեին երջանկության նորանոր հույսեր էին բացվում, այն երջանկության, որ նա դեռ չէր տեսել։ Իսկ երբ Աննան նկարագրում էր, թե ինչպես ինքը ոտով թափառում էր Զվիցարիայում և Տիրոլում, Բերտային թվում էր, թե դա ի՞նքն է Էմիլի հետ թևանցուկ թափառում։ Եվ նրա սիրտը բախում էր երջանկության մի այնպիսի ջերմ ծարավ, որ նա պատրաստ էր նույն րոպեին Վիեննա թռչել, գտնել նրան, նրա գիրկն ընկնել ու ճաշակել, վերջապես, այն երջանկությունը, որից մինչև այժմ ինքը զրկված է եղել։ Նրա մտքերն այնքան հեռու էին թափառում, որ նա չնկատեց, թե ինչպես Աննան լռեց ու բազմոցի վրա նստած՝ աչքերն անշարժ հառեց դեպի դիմացի պատուհանը, ուր ծաղիկներ էին դրված։ Խորին լռությունը, վերջապես, սթափեցրեց Բերտային։ Ամբողջ սենյակը ինչ-որ խորհրդավոր բանով էր լցված, ուր անցյալը ու ներկան հյուսված էին իրար։ Բերտան զգում էր, որ մի ինչ-որ չմեկնած, հանելուկային կապ կար իր և այդ կնոջ մեջ։ Նա վեր ելավ, ձեռքը մեկնեց Աննային, և հանկարծ, կարծես խոսքը մեկ արած համբուրվեցին, որպես հնամյա, լավ բարեկամուհիներ։
Դռան շեմքի վրա Բերտան ասաց.
— Ես վաղը նորից Վիեննա եմ գնում մի քանի օրով,— և ծիծաղեց, որպես երջանիկ մի հարսնացու։
Ռուպիուսների մոտից նա իր տագերկնոջ մոտ գնաց։
Ռիխարդը նստած էր արդեն դաշնամուրի մոտ և ինչ-որ սեփական ստեղծագործությամբ էր զբաղված։ Նա ձևացրեց, թե չնկատեց Բերտային և սկսեց չափազանց ուժեղ վարժություններ նվագել։
— Մենք միասին կնվագենք,— ասաց Բերտան և սկսեց որոնել Շուբերտի մարշերի հատորը։
Նա ցրված էր նվագելիս և չէր նկատում, թե ինչպես պե–
