Էջ:Տնային տնտեսության հանրագիտարան (Household encyclopedia in Armenian).djvu/270

Վիքիդարանից՝ ազատ գրադարանից
Այս էջը հաստատված է

Հալվե ծառանման. վայրի և մշակովի բույս: Թարմ տերևներից պատրաստված հյութն արտաքին օգտագործման ևով կիրառվում է թարախային վերքերի, այրվածքների, մաշկային, բորբոքային հիվանդությունների բուժման համար: Հալվեի հյութը (1-ական թեյի կամ աղանդերային գդալ, օրական 2-3 անգամ, ուտելուց կես ժամ առաջ) խորհուրդ է տրվում օգտագործել քրոնիկական փորկապության ժամանակ։ Տերևները հալվեի մզվածքի հումք են և գործածվում են խոցային, աչքի և այլ հիվանդությունների բուժման համար։ ՀՀ-ում Արմավիրի մարզի որոշ ջերմոցային տնտեսություններում, ՀՀ ԳԱԱ բուսաբանական այգում ստեղծվել են հալվեի արհեստական տնկարկներ։

Հապալասենի սովորական, վայրի բույս։ Հատապտուղները հյութալի են, թթվաշ։ Թուրմը, եփուկը և կիսելն օգտագործվում են լուծի ժամանակ։ ՀՀ-ում աճում է անտառային շրջաններում։

Հովտաշուշան մայիսյան. վայրի բույս։ Վերգետնյա մասերը պարունակում են սրտային գլիկոզիդներ և սրտի գործունեությունը խթանող միջոցների (կորգլիկոն, հովտաշուշանի թուրմ, եփուկ) հումք են։ Աճում է ՀՀ հյուսիսային շրջանների անտառներում։

Ձիաձետ դաշտային, վայրի բույս։ Թուրմը, եփուկը և հեղուկ մզվածքը նշանակվում են որպես միզամուղ միջոց։ Աճում է դաշտերում, մարգագետիններում, գետեզրերին և այլուր։

Ղանձլամեր լոբելի, վայրի բույս։ Վերգետնյա մասը պարունակում է շնչառությունը գրգռող լոբելին ալկալոիդը։ Բույսից ստացվում են պատրաստուկներ, որոնք օգտագործվում են մաշկային մակաբույծների դեմ, ինչպես նաև անասնաբուժության մեջ՝ որպես փսխեցնող միջոց։ ՀՀ-ում աճում է Գեղարքունիքի, Վայոց ձորի և Սյունիքի մարզերի ալպյան և ենթալպյան մարգագետիններում։

Մանանեխ, վայրի բույս։ Սերմերն օգտագործվում են մանանեխի փոշի (ծեփուկների համար) և եթերայուղ ստանալու համար, որի սպիրտային լուծույթով ռևմատիզմի ժամանակ շփումներ են կատարում։ Մանանեխի ծեփուկները և լոգանքները խորհուրդ են տրվում շնչառական ուղիների հիվանդությունների, մրսածության ժամանակ։

Մասրենի. վայրի և մշակովի բույս։ Պտուղները պարունակում են վիտամիններ (հատկապես C). օգտագործվում են որպես մարսողությունը լավացնող, իսկ լյարդի, լեղապարկի, երիկամների հիվանդությունների ժամանակ՝ հակաբորբոքային միջոց։ ՀՀ-ում աճում է ամենուրեք՝ անտառներում, գետահովիտներում, լեռնալանջերին և այլուր։

Մատնոցուկ ժանգային. վայրի բույս։ Տերևներից ստացված պատրաստուկները (գիտալեն, լանտոզիդ, դիգիտոքսին) թուրմի, փոշու, մզվածքի ձևով օգտագործվում են սրտի աշխատանքը կարգավորելու, միզարտադրությունը արագացնելու, այտուցները իջեցնելու համար։ ՀՀ-ում աճում է հիմնականում Փամբակի, Գեղամա և Արագած լեռների լանջերին, անտառներում։

Մատնունի ուղղաձիգ, վայրի բույս։ Կոճղարմատից ստացված պատրաստուկներն օգտագործվում են ստամոքսաղիքային համակարգի հիվանդությունների (որպես կապող միջոց), ինչպես նաև նշիկաբորբի, բերանաբորբի, լնդերի բորբոքումների ժամանակ (ողողումների ձևով)։