Էջ:Տնային տնտեսության հանրագիտարան (Household encyclopedia in Armenian).djvu/271

Վիքիդարանից՝ ազատ գրադարանից
Այս էջը հաստատված է

Մատուտակ. վայրի բույս: Արմատներից և կոճղարմատից ստացվող պատրաստուկներն ունեն խորխաբեր, հակաբորբոքային և սպազմոլիտիկ հատկություն։ ՀՀ-ում խիստ տարածված է Արմավիրի, Արագածոտնի և Կոտայքի մարզերում։

Նվենի գնդաձև (էվկալիպտ). վայրի և մշակովի բույս։ Տերևներից ստացված պատրաստուկները (թուրմ, եփուկ, մզվածք, յուղ) որպես հականեխիչ միջոց օգտագործվում են վերին շնչառական ուղիների հիվանդությունների ժամանակ (ողողումների, ինհալացիաների ձևով), վերքերը բուժելիս։ Երևանում մշակվում է որպես գեղազարդիչ։

Շիկատակ, մահամորմ. վայրի և մշակովի բույս։ Բոլոր մասերը պարունակում են ալկալոիդներ՝ ատրոպին, հիոսցիամին և այլն։ Սպազմոլիտիկ պատրաստուկների հումք է. օգտագործվում է ստամոքսի և 12-մատնյա աղիքի խոցային հիվանդությունների, բրոնխային հեղձուկի, լեղաքարային հիվանդությունների, ինչպես նաև ներքին օրգանների հարթ մկանների սպազմներով ուղեկցվող հիվանդությունների ժամանակ։ ՀՀ անտառային շրջաններում՝ Տավուշի, Լոռու և Սյունիքի մարզերում աճում է կովկասյան շիկատակը։

Ոսկեհազարուկ հովանոցային. վայրի բույս։ Պատրաստուկներն (թուրմ, եփուկ) օգտագործվում են որպես ախորժաբեր, մարսողությունը կարգավորող միջոց։ ՀՀ-ում տարածված է Երևանի շրջակայքում, Արմավիրի, Կոտայքի, Վայոց ձորի, Սյունիքի և այլ մարզերում։

Չիչխան դժնիկանման. վայրի և մշակովի բույս։ Պտուղներից ստացված արժեքավոր յուղն օգտագործվում է վերքերի, այրվածքների, պառկելախոցերի, արգանդի վզիկի էրոզիաների, ինչպես նաև խոցային հիվանդությունների (ներքին ընդունման ձևով) բուժման ժամանակ։ ՀՀ-ում Սևանա լճից ազատված հողերի վրա (Գեղարքունիքի մարզ) ստեղծվել են չիչխանի խոշոր զանգվածներ և կազմակերպվել է չիչխանի յուղի և հյութի արտադրություն։ Չիչխանի պտուղների թուրմը և հյութը խորհուրդ է տրվում խմել վիտամինային անբավարարության դեպքում։

Չորածաղիկ. վայրի բույս։ Խոտի թուրմը նշանակվում է ստամոքսի և 12- մատնյա աղիքի խոցային հիվանդության, իսկ յուղը՝ վերքերի բուժման համար։

Պտեր արական. վայրի բույս։ Կոճղարմատից ստացված պատրաստուկներն օգտագործվում են ճիճվային հիվանդությունների ժամանակ։

Ռաուվոլֆիա. վայրի բույս։ Արմատներն ու կոճղարմատները հիպերտոնիկ հիվանդության բուժման համար օգտագործվող պատրաստուկների (ռեզերպին, ռաունատին ևն) հումք են, ունեն նաև հանգստացնող հատկություն։

Սաղավարտուկ բայկալյան. վայրի բույս։ Արմատներից և կոճղարմատից ստացված պատրաստուկները, որպես հանգստացնող միջոց, օգտագործվում են հիպերտոնիկ հիվանդության, ինչպես նաև նևրոզների, անքնության ժամանակ։

Սեկուրինեգա. վայրի բույս։ Ընձյուղից ստացված սեկուրինինը կենտրոնական նյարդային համակարգը խթանող միջոց է։

Սենա սրատերև. մշակովի բույս։ Տերևների թուրմն օգտագործվում է որպես լուծողական։