Էջ:Տնային տնտեսության հանրագիտարան (Household encyclopedia in Armenian).djvu/512

Վիքիդարանից՝ ազատ գրադարանից
Այս էջը հաստատված է

(հեռավոր սահման)։ Դա նշանակում է, որ ապարատից 1,8 մ-ից մինչև 15 մ (ոչ ավելի) հեռավորության վրա գտնվող ցանկացած առարկայի պատկերը բավականաչափ հստակ կլինի։

Հեռաչափական լուսանկարչական ապարատների օբյեկտիվները կիզակետում են օպտիկական մենօկուլյարային հեռաչափով։ Դրա գործողության հիմքում ընկած է միևնույն օբյեկտի երկու պատկերների համատեղումը, պատկերներ, որոնք առաջանում են այդ օբյեկտից տարբեր ուղղություններով (հիմնական և օժանդակ) արձակվող լուսային ճառագայթներով։ Կիզակետման մեխանիզմը հաշվարկված է այնպես, որ հեռաչափի օկուլյարով դիտվող երկու պատկերների համատեղման դեպքում օբյեկտիվն արդեն կիզակետված է լինում, պատկերի երկատումը վկայում է օբյեկտիվի ապակիզակետման մասին (նկ. 6)։

Օգտվելու հարմարության համար հեռաչափի օկուլյարը սովորաբար համատեղում են դիտանի օկուլյարի հետ (դիտան-հեռաչափ). դա թույլ է տալիս միաժամանակ որոշել կադրի սահմանները և կիզակետել նկարահանման օբյեկտիվը։

Հայելային լուսանկարչական ապարատներում օբյեկտիվը կիզակետվում է ըստ լուսանկարվող առարկայի հայելային դիտանի կոլեկտիվ ոսպնյակի կամ ապակե թիթեղի փայլատ մակերևույթին ստացվող պատկերի։

Միաօբյեկաիվ հայելային լուանկարչական ապարատներում այդ պատկերը համանման է նկարահանման ժամանակ լուսաժապավենի վրա առաջացող պատկերին, ուստի, նկարահանման օբյեկտիվի կիզակետումով հասնելով դիտանի տեսադաշտում երևացող պատկերի ցանկալի հստակության, կարելի է վստահ լինել, որ այն ճիշտ նույնպիսի հստակություն կունենա լուսաժապավենի վրա։ Կիզակետման այդպիսի եղանակը հատկապես հարմար է մակրո- և միկրոնկարահանումների ժամանակ կցորդներով և փոխովի օբյեկտիվներով աշխատելիս։ Խորհուրդ է տրվում օբյեկտիվը կիզակետել լիովին բաց դիաֆրագմայի, այսինքն՝ առավելագույն հարաբերական բացվածքի դեպքում։ Այդ դեպքում հստակորեն պատկերվող տարածության խորությունը նվազագույնն է, ինչը նկատելիորեն հեշտացնում է օբյեկտիվի կիզակետումը։

Երկօբյեկտիվ հայելային լուսանկարչական ապարատներում նկարահանման օբյեկտիվը նույնպես կիզակետվում է ըստ դիտանի կոլեկտիվ ոսպնյակի փայլատ մակերևույթին ստացվող պատկերի։ Սակայն այդ պատկերն ստեղծվում է ոչ թե նկարահանման օբյեկտիվով, այլ դիտանի օբյեկտիվով։ Որպեսզի դիտանի օբյեկտիվի կիզակետումը համապատասխանի նկարահանման կիզակետմանը, նրանց միջև հաստատված է կոշտ կինեմատիկական կապ, որի միջոցով ապահովվում է երկու օբյեկտիվների միաժամանակյա սինքրոն կիզակետում։

Լուսանկարչական փականակն ապահովում է նկարահանման ժամանակ լուսային ճառագայթների մուտքը դեպի լուսաժապավենի լուսազգայուն շերտը: Կազմված է անլուսանցիկ թերթիկների, փակոցների, թիթեղների կամ այլ ձև ունեցող լուսային սահափականներից, պահաժամը դնելու մեխանիզմից և սահափականներից, պահաժամը դնելու մեխանիզմից և սահափականների տեղաշարժն ապահովող շարժաբերից։ Ըստ մեխանիզմի կառուցվածքի և լուսակայման եղանակի, լուսանկարչական փականակների մեծ մասը կարելի է բաժանել երկու խմբի՝ ճեղքավոր (փակոցավոր) և կենտրոնական (թերթիկավոր)։

Ճեղքավոր փականակներն իբրև լուսային սահափականներ ունենում են, օրինակ, մեկ կամ երկու մետաղե կամ գործվածքե (ռետինատոգորված գործվածքից) փակոցներ։ Այդպիսի փականակի գործարկման դեպքում լուսակայումն իրականացվում է այն ճեղքով, որն առաջանում է լուսախցիկի կադրային պատուհանի առջևով լուսաժապավենի հարթությանը զուգահեռ միևնույն ուղղությամբ տեղաշարժվող փակոցների միջև։ Ճեղքավոր փականակները թույլ են տալիս ստանալ մինչև 1/1000 վ և ավելի կարճ պահաժամեր, սակայն դրանք չեն ապահովում կադրի ամբողջ դաշտի հավասարաչափ լուսակայում, որովհետև իրենց շարժման սկզբում (դանդաղ) և վերջում (արագ) փակոցներն անհավասարաչափ են տեղաշարժվում։ Բացի այդ, ճեղքի փոփոխական լայնությամբ փականակները թույլ չեն տալիս նկարահանել լուսաբռնկիչով 1/60 վ-ից կարճ պահաժամերի դեպքում։

Կենտրոնական փականակներում լուսային սահափականները լուսային բացվածքը մեծացնում են օբյեկտիվի կենտրոնից (օպտիկական առանցքից) դեպի եզրերը, իսկ փակում են հակառակ ուղղությամբ (նկ. 7, բ)։ Թերթիկները սովորաբար տեղավորում են օբյեկտիվի ոսպնյակների միջև կամ դրանց շատ մոտիկ։ Փականակի այդպիսի կառուցվածքն ապահովում է լուսակայման լավ հավասարաչափություն կադրի ամբողջ դաշտով։ Այդ փականակները թույլ են տալիս նկարահանել լուսաբռնկիչով գործնականում ցանկացած պահաժամի դեպքում։

Կենտրոնական փականակի տարատեսակն է, այսպես կոչված, փականակդիաֆրագման։ Այդ փականակի լուսային սահափականները (թերթիկները), կոճակը սեղմելիս, բացում են օբյեկտիվի լուսային բացվածքը ոչ լիովին, այլ այնքան, որքան անհրաժեշտ է նկարահանվող օբյեկտի տվյալ լուսավորվածության, լուսաժապավենի տվյալ զգայունության և տվյալ պահաժամի պայմաններում լավագույն լուսակայում ստանալու համար, փականակի թերթիկները, սահմանափակելով օբյեկտիվի լուսային բացվածքը, կատարում են դիաֆրագմայի թերթիկների դեր։ Լուսային բացվածքի (թերթիկների պտույտի անկյան) պահանջվող չափը, որպես կանոն, ավտոմատորեն դրվում է լուսակայաչափիչ հարմարանքով։

Սինքրոհպակ։ Իմպուլսային լուսավորիչ սարքերով նկարահանելիս անհրաժեշտ է, որ դրանք միացվեն փականակի աշխատանքին համաժամ (համաձայնեցված կերպով), որովհետև լուսաբռնկիչի իներցիոնության պատճառով այն պետք է միացվի փականակի բացվելուց ավելի շուտ։ Լուսաբռնկիչը