Էջ:Տնային տնտեսության հանրագիտարան (Household encyclopedia in Armenian).djvu/519

Վիքիդարանից՝ ազատ գրադարանից
Այս էջը հաստատված է

պարունակող նեգատիվների համար։

Գոյություն ունի պատկերը նեգատիվից լուսաթղթի վրա փոխանցելու երկու եղանակ՝ հպումային և առաջաձգական (պրոյեկցիոն)։

Տպման հպումային եղանակի դեպքում նեգատիվը և լուսաթուղթը էմուլսային շերտերով հպում են միմյանց և տեղավորում ապակու տակ կամ պատճենահանման շրջանակի մեջ։ Այնուհետև «բուտերբրոդը» նեգատիվի կողմից լուսավորում են սովորական լույսով (օրինակ, շիկացման լամպի), որից հետո լուսաթուղթն անջատում են նեգատիվից, երևակում, սևեռակում, լվանում և չորացնում։ Ընդ որում լուսանկարն ստացվում է նեգատիվի չափի, այդ պատճառով հպումային տպման եղանակը կիրառվում է հիմնականում ստուգիչ նկարներ ստանալու կամ էլ 6x6 սմ-ից ոչ պակաս չափի նեգատիվներից լուսանկարներ տպելու համար։

Տպման այսպիսի եղանակի դեպքում լուսակայման տևողությունը (1-ից մինչև մի քանի վայրկյան) կախված է նեգատիվի խտությունից, լուսաթղթի զգայունությունից, նեգատիվի լուսավորվածությունից և ընտրվում է փորձնական ճանապարհով։

Առաջաձգական տպման դեպքում (խոշորացուցիչի միջոցով) լուսանկարի վրա կարելի է ստանալ 8-10 անգամ ավելի մեծ չափի պատկեր, քան նեգատիվինն է, և տպել ցանկացած չափի՝ 10x14 մմ-ից մինչև 60x90 մմ նեգատիվներից։

Կան խոշորացուցիչների շատ մոդելներ, բայց դրանք բոլորն էլ ունեն առաջաձգող գլխիկ, կանգնակ, որի վրա պահվում է առաջաձգող գլխիկը, առաջաձգող օբյեկտիվ և սեղանէկրան (նկ. 10)։ Առաջաձգող գլխիկը կազմված է լուսավորիչից, նեգատիվակալից և առաջաձգող օբյեկտիվի ամրացման հանգույցից։

Լուսախոշորացուցիչում լույսի աղբյուրն է 60-100 Վտ հզորության սովորական շիկացման լամպը, որը տեղավորվում է լուսավորիչի վերևի մասում։

Լամպի դիրքը կարելի է փոխել և հասնել նեգատիվի ամբողջ մակերեսի հավասարաչափ լուսավորվածության (ստուգվում է ըստ էկրանի լուսավորվածության՝ առանց նեգատիվի)։ Լամպի ընտրված դիրքը սևեռվում է սեղմիչ մանեկով։ Լուսավորիչի ներքևի մասում տեղավորվում է լուսահավաքը, որը կազմված է 2-3 հավաքող ոսպնյակներից: Լուսահավաքի օգնությամբ ստեղծվում է ուղղորդված լուսային հոսք, որը նեգատիվի պատկերը փոխանցում է լուսաթղթին։ Նեգատիվի ավելի հավասարաչափ լուսավորման համար լուսահավաքը երբեմն լրացվում է հանովի լուսացրիչով փայլատ ապակե թիթեղով։ Փայլատ ապակուց կամ կաթնապակուց անոթ ունեցող լամպեր օգտագործելիս լուսացրիչի անհրաժեշտություն չկա։

Նեգատիվակալը տեղավորված է առաջաձգող գլխիկի ներքևի մասում, անմիջապես լուսահավաքի տակ։ Սովորաբար այն բաղկացած է երկու շրջանակից՝ առաջաձգվող կադրի չափին համապատասխանող ուղղանկյունաձև կտրվածքներով. վերևի շրջանակի կտրվածքում կա սեղմիչ ապակի։ Լուսատպման ժամանակ նեգատիվը տեղավորվում է շրջանակների միջև, էմուլսային շերտով դեպի օբյեկտիվը և սևեռվում այդ դիրքում առաձգական սեղմակների օգնությամբ։ Արդի լուսախոշորացուցիչների նեգատիվակալներն ունենում են հատուկ ներդիրներ տարբեր չափի (օրինակ, 24x36 մմ, 18x24 մմ, 13x17 մմ) նեգատիվների համար:

Առաջաձգական լուսատպման ժամանակ խոշորացումը (առաջաձգական օբյեկտիվի տվյալ կիզակետային հեռավորության դեպքում) կախված է օբյեկտիվի և էկրանի միջև եղած հեռավորությունից։ Բարձրացնելով կամ իջեցնելով լուսախոշորացուցիչի առաջաձգող գլխիկը էկրանի նկատմամբ՝ փոփոխում են պատկերի չափը լուսաթղթի վրա։ Լուսակայման տևողությունը կախված է լույսի աղբյուրի պայծառությունից, նեգատիվի խտությունից, լուսաթղթի զգայունությունից, պատկերի խոշորացման պատիկությունից, առաջաձգող օբյեկտիվի հարաբերական բացվածքից և կազմում է սովորաբար 3-15 վ։

Լուսախոշորացուցիչների համար թողարկվում են առաջաձգող օբյեկտիվներ։ Այդ օբյեկտիվներն ունեն մեծ լուծունակություն (ինչպես կենտրոնում, այսպես էլ եզրերում), տալիս են որակյալ պատկեր և կիրառվում են սև-սպիտակ ու գունավոր լուսատպման համար։ Այդ օբյեկտիվների բացակայության դեպքում կարելի է օգտագործել լուսանկարչական ապարատի հանովի օբյեկտիվը։

Օբյեկտիվն ամրացնելու համար առաջաձգող գլխիկի ներքևի մասում կա փողակ, որն ապահովում է օբյեկտիվի ուղղաձիգ տեղափոխությունն այնպիսի սահմաններում, որոնք բավարար են նրա կիզակետման համար խոշորացման ցանկացած պատիկության դեպքում։ Օբյեկտիվի կիզակետումը հեշտացնելու նպատակով որոշ խոշորացուցիչների նեգատիվակալներ ունեն ճեղքավոր հարմարանք, որի օգնությամբ ստուգում են կիզակետման ճշտությունը։ Դրա համար նեգատիվակալը տեղադրում են այնպես, որ ճեղքի պատկերը (նեղ լուսավոր շերտի տեսքով) լինի էկրանի կենտրոնում (ընդ որում նեգատիվի պատկերը չի առաջաձգվում էկրանի վրա)։ Չկիզակետված օբյեկտիվի դեպքում ճեղքի պատկերն ունենում է բեկյալի, իսկ կիզակետված օբյեկտիվի դեպքում բարակ ուղիղ գծի տեսք։ Գոյություն ունեն այնպիսի խոշորացուցիչներ, որոնցում առաջաձգվող պատկերի մասշտաբի փոփոխության դեպքում օբյեկտիվի կիզակետումը պահպանվում է ավտոմատորեն։