Էջ:Տնային տնտեսության հանրագիտարան (Household encyclopedia in Armenian).djvu/559

Վիքիդարանից՝ ազատ գրադարանից
Այս էջը հաստատված է

Շատ հաճախ հարկ է լինում Ա. հ-երը նախապես դարավանդել, հարթեցնել, քարերից մաքրել, չորացնել։

Դարավանդումը հողի էրոզիան կանխող և կայունությունը պահպանող գյուղատնտեսական միջոցառում է։ Դրա օգնությամբ լանջերը վերածվում են հորիզոնական կամ փոքր թեքության հողահարթակների՝ հնարավորություն ստեղծելով արդյունավետ օգտագործելու լանջերի հողերը։ Կան դարավանդման կատարային (կիրառվում է 0,02-0,12 թեքության լանջերում՝ ստեղծելով 25-40 սմ բարձրության, միմյանցից 20-50 մ հեռավորության լայնակի արգելաթմբեր), աստիճանային (կիրառվում է 0,12-0,25 թեքության դեպքում, լանջի հողը կտրվում է, փոխադրվում, կառուցվում են միմյանցից 2,5-3 մ հեռավորության արգելաթմբեր), խրամատային (կիրառվում է սակավազոր հումուսային շերտով ծածկված լանջերում. փորված խրամատները լցնում են հումուս պարունակող հող) ձևեր։ Խիստ զառիթափ լանջերում կառուցում են քարե շարվածքով հենապատեր։

Հողի մշակումը նպաստում է վարելաշերտի փուխր կնձիկային լավագույն կառուցվածքի ստեղծմանը, բարելավում ջրային, օդաջերմային ու սննդային ռեժիմները, ակտիվացնում մանրէակենսաբանական գործընթացները, կենսազրկում ճմուտն ու մոլախոտերը, նպաստում բույսերի վնասատուների և հիվանդությունների հարուցիչների ոչնչացմանը ևն։ Հիմնական գործադրաձևերն են. շրջումը (հողի շերտի ուղղաձիգ տեղափոխում), փխրեցումը (հողի խոշոր առանձնությունների մանրացում), խառնումը (օրգանական նյութերի և հանքային պարարտանյութերի հավասարաչափ տեղաբաշխումով միատարր շերտի ստեղծում), նստեցումը անջրդի պայմաններում վերականգնում է մազականությունը (կիրառվում է վարից մինչև ցանքը կարճ ժամանակի դեպքում) և հարթեցումը (լավագույն պայմաններ է ստեղծում մեքենայացման, հավասար ցանքի ու բուսածածկի ստացման, խնամքի ևնի համար)։

Ճահճակալած և գերխոնավ հողերը բարելավում են չորացման աշխատանքներով՝ բաց ջրանցքների և ցամաքուրդների միջոցով, որի շնորհիվ նպաստավոր պայմաններ են ստեղծվում հողի ջրաջերմային ռեժիմի բարելավման և օրգանական նյութերի քայքայմանը նպաստող աերոբ գործընթացների խթանման համար։ Աղակալած և աղուտ հողերը բարելավում են լվացումներով մի շարք քիմիական միացությունների (գիպս, կալցիումի քլորիդ, երկաթի սուլֆատ, ծծմբական թթու ևն) օգտագործմամբ, որոնք նպաստում են հողից սոդայի հեռացմանը։ Թթու հողերի բերրիությունը բարձրացնում են կրայնացման միջոցով։ Էրոզացված հողերը բարելավելու նպատակով կրճատում են մակերևութային հոսքերի քանակն ու արագությունը, մեծացնում հողի դիմադրողականությունը, ստեղծում խոչընդոտներ ջրի և քամու ազդեցության դեմ։ Հողամասի հատակագծման մեջ կարևոր է այգետնակի ճիշտ տեղադրումը։

Հողամասի սահմաններից մինչև տնակի ճակատամասը պետք է լինի 3 մ-ից ոչ պակաս, ցանկալի է 5-6 մ։ Եթե Ա. հ-ի լայնությունը մեծ չէ (20-25 մ), ապա տնակը նպատակահարմար է տեղադրել հողամասի երկայնական առանցքի նկատմամբ ոչ համաչափ (հարևան բնակելի տներից առավելագույն հեռավորության պահպանման պայմանով)։ Այգետնակի դիրքն ընտրելիս պետք է հաշվի առնել, որ պատուհանների և պատշգամբի վիտրաժները ուղղված լինեն դեպի հարավ-արևելք կամ հարավ և հարավ-արևմուտք. այս դեպքում ցերեկվա ժամերին ապահովվում է լույսի առավելագույն քանակություն, իսկ դեպի հյուսիս առավելագույն ստվերածածկում (այս դեպքում տնակը պաշտպանվում է նաև գերտաքացումից)։

Տնակի ստվերի օրական շարժումով որոշում են բաց պատշգամբի, հանգստի անկյան, ավտոմեքենայի համար ծածկի հարմար տեղը։ Տնակի հարավային կողմի պատերի մոտակայքում առաջանում է այսպես կոչված ջերմոցային էֆեկտ, ուր նպատակահարմար է մշակել առավել ջերմասեր բույսեր։

Տնտեսական և կոմունալ շինությունները (ցախատուն, լողարան, բաղնիք, զուգարան ևն) կառուցում են փողոցից հեռու, հողամասի ծայրին (սահմանագծի մոտ)։ Նպատակահարմար է այդ կարգի մի քանի կառույցներ ներառել միասնական կառույցահատվածի մեջ։ Դա հնարավորություն է տալիս առավել նպատակահարմար օգտագործել հողամասի տարածքը և նվազեցնել շինարարական ծախսը։ Նկ. 1-ում պատկերված տնտեսական շինությունում նախատեսվում է նույն տանիքի տակ տեղավորել խոհանոցը, այգու գույքի, գործիքների և շինանյութերի պահեստը, զուգարանը։ Կոնստրուկտիվ լուծման ամենապարզագույն տարբերակը 50x30 (100) մմ կամ 60x120 մմ չափերով չորսուներից կամ փայտերից պատրաստված և տախտակապատված հիմնակմախքն է։ Տանիքը սովորաբար միաթեք է (մուտքից դեպի շինությունը թեքությամբ)։ Տնտեսական կառույցահատվածի պահեստարանը կարելի է օգտագործել նաև որպես փոքրիկ արհեստանոց։

Ա. հ-ում կարելի է կառուցել ամառային խոհանոց-ճաշասենյակ՝ ծածկած պատշգամբի տեսքով (նկ. 2)։ Սովորաբար այն միաթեք տանիքով հիմնակմախքային կոնստրուկցիա է։ Տանիքի