Էջ:Armenia Encyclopedia.djvu/52

Վիքիդարանից՝ ազատ գրադարանից
Այս էջը հաստատված է

Լոռու ֆիգիկաաշխարհագրական շրշան

Լոռիի ֆիզիկաաշխարհագր. շրջանն ընդգրկում է Լոռիի մարզը։ Հս-ում եզրավորված է Վիրահայոց, արմ-ում՝՝ Ջավախքի, հվ-ում՝ Փամբակի, արևելքում՝ Գուգաց լ-շղթաներով: Բարձր. 390 (Դեբեդի հովիտ)-3196 (Աչքասար լ.) մ է: Սահմանակից է Շիրակի, Տավուշի, Արարատի ֆիզիկաաշխարհագր. շրջաններին, հս-ում՝ Վրաստանին։ Երկրաշարժաակտիվ գոտի է (1988-ի Սպիտակի երկրաշարժի ուժգնությունը հասել է 10 բալլի)։ Լեռնագր. խոշոր միավորներ են Լոռու դաշտը, Փամբակի գոգավորությունը և դրանք բաժանող Բազումի լեռնաշղթան, Լալվար Լոռու ձորը (2544 մ), Լեջան (2527 մ) լ-գանգվածևերը, Լոռու ձորը՝ Դեբեդի (խոր.՝ մինչև 300 մ) ու Գայլաձորի կիրճերով, և Ձորագետի կանիոևակերպ հովիտը։ Սպիտակի լ-անցքով (բարձրություն՝ 2378 մ) շրջանը կապվում է Արարատյան ֆիզիկաաշխարհագր. շրջանին, Պուշկինի լ-անցքով (բարձրություն՝ 2038 մ) Լոռու դաշտը՝ Փամբակի գոգավորությանը։ Կան բագմամետաղների, պղնձի, կաոլինային ապարների, շինանյութերի, բարիտի, գիպսի, կրաքարի, հանք, և արտեզյան ջրերի (Լոռու արտեզյան ավազան) պաշարներ։

Կլիման բարեխառն է, չափավոր խոնավ, արևափայլքի տարեկան միջին տևողությունը՝ ավելի քան 2000 Ժ (Վանաձոր), անարև օրերի թիվը՝ 43։ Նախալեռն, գոտում ձմեռը կարճատև է, մեղմ, բարձրադիր գոտում՝ տևական՝ ցուրտ եղանակների գերակշռությամբ, հաստատուն ձնածածկույթով։ Հունվ. միջին ջերմաստիճանը ցածրադիր վայրերում -6 °С է, բարձրադիրում՝ -12 °С (նվազագույնը՝ -42 °С), հուլիսինը՝ համապատասխանաբար՝ 23 °С (առավելագույնը՝ 40 °С) և 10 °С։ Տարեկան տեղումների միջին քանակը 400-800 մմ է, անսառնամանիք օրերի թիվը՝ 130-230։ Ջրագր. ցանցը խիտ է։ Տարածքում են Դեբեդը՝ Մարց, Շնող, Ախթալա, Փամբակը՝ Ջրաշեն, Չիչխան, Ձորագետը՝ Տաշիր, Լոռիգետ, Ուռուտ և այլ վտակներով։ Փամբակի լեռնաշղթայի Թեժլեռան հս. լանջից սկիզբ է առնում Աղստևը։

Շրջանում հերթափոխվում են չոր տափաստանային, լ-անտառային, լ-տափաստանային և լ-մարգագետնային, մերձալպյան և ալպյան վերընթաց լանդշաֆտային գոտիները։

Գերակշռում են անտառային գորշ և դարչնագոգն հողերը, Լոռու դաշտում՝ սևահողերը, լեռնամարգագետնատափաստանային, տեղ-տեղ՝ գետահովտաճահճային հողատիպերը։ Փամբակի հովտում գերիշխողն անտառն է, հիմն. ծառատեսակները՝ հաճարենին և կաղնին, հանդիպում են վայրի տանձենի, խնձորենի, ընկուզենի, սալորենի, քարափներին մասրենու, ցաքու թփուտներ են, Լոռու դաշտում՝ հացազգի տարախոտային և մարգագետնատափաստանային բուսատեսակները, հս-արլ-ում՝ գիհու նոսրանտառները։ Լոռու դաշտում կան ճահճուտներ և տորֆ։

Լեռների բարձրադիր գոտում հերթափոխում են ենթալպյան և ալպյան մարգագետնային բուսատեսակները։ Շրջանն ունի ռեկրեացիոն մեծ հնարավորություններ։

Տարածքում են Գյոզագարակի, Մարգահովտի, Մրտավարդեևու արգելավայրերը։

Շիրակի ֆիզիկաաշխարհագրական շրջան

Շիրակի ֆիզիկաաշխարհագրակաև շրջան Շիրակի ֆիզիկաաշխարհագր. շրջանն հիմնականում ընդգրկում է ՀՀ Շիրակի մարզի տարածքը՝ Ախուրյանի վերին և միջին հոսանքների ձախափնյա ավազանը։ Եզրավորված է Եղնախաղի ու Ջավախքի լեռնաշղթաներով, Բազումի ու Փամբակի լեռնաշղթաների արմ. լանջերով, Շարայի, Արագած լ-զանգվածներով ու Կարսի սարահարթով։ բարձրություն 1500-4090 մ է (ամենաբարձրը՝ Արագած լ.)։ Երկրաշարժաակտիվ գոտում է:

Շրջանի հվ-ը զբաղեցնում է Շիրակի դաշտը, հս-ը՝ Աշոցքի սարահարթը: