կամ փայտյա գերան մտցվելու համար. սա արդեն ապացույց է դռան բացվածքի լայնության ավելի քան 2 մետր լայն լինելուն։
Օգոստոսի 2-ին մեկնեցա դեպի Ավան։
Ըստ գյուղացի ծերերու տեղեկության ավանցիք գաղթեր են Պարսկաստանեն Պասկևիչի պատերազմի ժամանակ, եկած ժամանակնին, որ հազիվ 15—20 տուն են եղեր, եկեղեցին գտեր են ավերակ և որովհետև իսկական անունը հայտնի չէ եկեզեցվույն, ավանդաբար Ծիրանավոր անունը կուտան. ի հարկե այնչափ ալ ուղիղ չի կարող լինել, սակայն ո՞րտեղին է այդ ավանդությունը, հայտնի չէ։
Այսօր առավոտյան կանուխ այցելեցի Ավանի մոտակա երկու փոքր մատուռները, որոնք կիսավեր վիճակի մեջ են. երկուքն ալ հարավ արևմտյան կողմերը ծածկով միասին փլած են։ Մեկուն մոտ, որ ըստ արձանագրության ս. Հովհաննես անունը ունի, կա անաղարտ պահված մի խաչարձան պատվանդանի վրա, շրջանակով և վերևը ֆրոնտոնով, այս խաչարձանի մոտ կանգնած կա մի ուրիշ մահարձան, որ շատ նման է գերեզմանակոթողներու հնագույն ձևին։ Մեկ կողմը քանդակված է զանազան երկրաչափական ձևերով զարդարանքներ, երկրորդ և երրորդ կողմերուն վրա միայն մուլյուրներ, իսկ չորրորդ կողմը բոլորովին պարզ է։
Այսօր Ալեքսանդրապոլից ժամը առավոտյան 10.30-ին մեկնեցա դեպի Կարմիր վանք։ Ախուրյանի եզերքին վրա փոքր վանք է Կարմիր վանքը կարմիր քարերով շինված։ Ունի արևելյան ճակատին վրա ընդարձակ մի արձանագրություն (տես Շիրակ), իսկ հարավային պատի վրա կա հետևյալը.
Շնորհիւն այ ես Ամիր սպասալար Ջաքարյա ետո զկարմիր մարգին բ. դանկն ի սուրբ ուխտիս, մի ուրիշ կիսատ արձանագրություն․ ի թուին ՈԺԴ և մնացած մասերը քարերը թափած ու մաշված լինելուն համար անընթեռնելի, թեև ամենը երկու տողե եղած։ Ներքին մասը կբաղկանա մի մեծ խորանե և կողմնակի երկու փոքրիկ աբսիդավոր ավանդատուներե։ Գմբեթը ունի պանդանտիվ և հանգչած է երկու որմասյուներու և երկու սեղանի կից որմասյանց վրա, չորս պատուհան չորս կողմեն, իսկ գմրեթը ունի երկու պատուհան արևելքե և արևմուտքե։ Դուռը միայն արևմուտքեն, հարավային և արևմտյան կողմերը եղեր են ընդարձակ բնակություններ միաբանությանց համար, այժմ քարուքանդ, քանի մը պատեր են մնացած, հյուսիսային կողմը ժայռերուն մեջ եղեր են քարափոր բնակարաններ, որոնց մեկ մասը այժմ ալ մնացած են։
Այս վանքին շինությունը իր ոճեն և քանդակներու ոճեն պետք է որ 10−11-րդ դարերու շենք լինի և ոչ ուշ։
Ղոշավանքի (Կարմիր վանք) շինության արձանագրությունը գյուղացվոց ըսելով արտագրեր է Սահակ քահանա Սահրադյանը 1880-ական թվականների սկիզբը։ Այդ արտագրությումը ճշտիվ օրինակած է Տեր-Խոսրով քահանայի ճաշոցի սկզբի պարապ թղթի վրայեն Շիրակունի քահանայի ձեռքով և տպված է նույն քահանայի Անիի և այլ հիշատակարաններու մասին տպված մեկ գրքին մեջ։
Այսօր Կարմիր վանքից (Անիի մոտ Ախուրյանի եզերքին) եկա Հոռոմոսի վանքը։
Այս եկեղեցին ի ներքուստ ներկված և նկարազարդված է. խորանի կիսագմբեթի մեջ նկարված է մեծադիր Քրիստոսի պատկեր, ինչպես Անիի մեջ Լուսավորչի գմբեթը և Փրկչի ու Ապուղամրենց և ս. Գրիգորի խորաններուն կիսագմբեթները։ Նկարները նույն ճաշակը և տիպերը ունին գրեթե ինչպես Անիի եկեղեցիներու նկարները ստորին կիսաբոլորակին մեջ, պատուհանին աջ ու ձախ կողմերը նկարված են առաքելոց նկարները։ Սեղանի կից որմասյուներու ճակատը հյուսիսային պատին մոտ դեպի արևմուտք նայող ճակատին գրված է Անանիա եպիսկոպոսի արձանագրությունը բարձրաքանդակ խաչքանդակի աջ կողմը (հարավ), մյուս կողմը նույնպես ներկով գրված է մի ուրիշ արձանագրրություն։ Անանիայի արձանագրությունը կսկսվի այսպես ԱԾ է Ի ՍՄԱ, մյուս արձանագրության սկիզբը ավերված է և մեծ մասամբ դժվար ընթեռնելի։
Հարավային պատին ներսի երեսը դռան աջ կողմը նույնպես կա մի խոշոր տառերով արձանագրություն, մեծ մասամբ եղծված։ Այս արձանագրությունը կսկսի «Յանուն Այ» բառերով և շատ խոշոր գրված է Յ տառը։
Ավագ խորաններոմ շուրջանակի կիսաբոլորակեն մինչև կեսը նկարված ըլլալը ապացույց է, որ աոջևը ծածկած խաչկալներ չկային, այլ պարզ սեղաններ, որով հնարավոր էր տեսնել հասարակության։
Հարավային դռան կիսաբոլորակ ճակատին մեջ գրված է ոմն Մարտիրոսի նվիրատվությունը իր Գևորգ որդվույն համար։
Այս եկեղեցվո փլատակներու մեջ երևում են քիվի քարեր, որոնք միայն 7-րդ դարու հատուկ են և 10-11-րդ դարերուն գործածված են նույն ձևերը Անիի Առաքելոցի և Գագկաշեն ս. Գրիգորի հարյսվային դռներու վրա։
Բայց այստեղ բնավ չի նմաներ այս քիվի բեկորները՝ դռների ֆրոնտոններու քիվերուն։ Բեկորին մեկն ունի մի ձև, որ ամենայն հավանականությամբ ութանկյունի գմբեթ և կամ աբսիդի շրջապսակի հատուկ է, այդ քարը չէր կարող պատկանել ո՛չ սբ. Գևորգին և ո՛չ ալ ս. Մինասի գմբեթներուն, որովհետև նրանց գմբեթներով քիվերի մնացորդները կան տեղին վրա, անպայման այդ քարերն ավելի հին ժամանակեն կուգան քան Ժ դարը։
Արևելյան ճակատին վրա գրված է Գադիկի արձանագրությունը, իսկ արևմտյան ճակատին՝ Հովհաննես Սմբատի արձանագրությունը։
