Էջ:Armenian architecture, Toros Toramanian.djvu/298

Վիքիդարանից՝ ազատ գրադարանից
Այս էջը հաստատված է

Սարժիգովսկի, Պախման, Լեման Հաուպտ, Օգյուստ Շուազի, Շ. Տիլ և այլն։

Այս գիտնական արվեստագետները ոչ միայն քննել են հայ ճարտարապետության և գեղարվեստի ոճերը և աշխատել են գտնել նրանց փոխանցման ճանապարհները, այլև ուշադրության են առել հին հայերի շինարարական կանոնները, որոնք իրենց մեջ պատկանում են ձևերի և շինելակերպերի բազմատեսակ հարստություն։

Ուրեմն թանգարանն իր մեջ բովանդակելու է ամեն տեսակի ճարտարապետական գեղարվեստական և շինարարական բազմակողմանի նյութեր, որոնք բնորոշ հատկանիշը կկազմեն պատմական հայ արվեստին:

Հայոց ճարտարապետությունը չի սահմանափակվում տաճարներով։ Գոյություն ունին դեռ ներկայիս բազմաթիվ աշխարհիկ շենքեր, ինչպես բերդեր, ամրոցներ, քաղաքապարիսպներ, պալատներ, դղյակներ, հյուրանոցներ, ջրանցքներ, կամուրջներ, ձեռագործ ճանապարհներ և այլն և այլն, որոնք անխտիր հավաքվելու են թանգարանի մեջ նկարված և մանրամասն չափագրված։

Վերոգրյալ շարքին մեջ չպիտի մոռանալ նաև հին հայերի ընտանեկան բնակարանների վերին աստիճան հետաքրքրական ձևերն ու շինելակերպերը, որոնք թեև մեծ քաղաքների մեջ գրեթե անհետացել են, սակայն դարերե ի վեր շարունակվելով տակավին պահվել են գյուղական շենքերի մեջ։ Կարող է պատահել, որ շուտով անհետանան մեր գյուղերից այս հետաքրքրական և ուսանելի ձևերը։ Ուստի այդ ոճերը և շինվածակերպերը վերջնական կորուստից փրկելու համար, պետք է շուտափույթ հավաքել սույն կարգի նյութերը և առանձին մի բաժին կազմել մյուս նյութերի շարքում։

Ահա այս տեսակետներից մոտենալով հարցին, թանգարանի ճարտարապետական բաժինը պետք է կազմել հետևյալ կերպով:

1. Բաժինը պիտի ունենա ընդարձակ սրահներ, որոնց մեջ հնարավոր լինի զետեղել հայկական ճարտարապետության հատուկ բազմակողմանի նյութեր, լինին այդ նյութերը գծագրական, չափագրական, նկարչական, քանդակագործական և լուսանկարչական։

2. Բաժնի մեջ առաջին և ընդարձակ տեղը պետք է տալ զուտ ճարտարապետական նկարներին և գծագրություններին, որոնք չափագրված և գծագրված են հմուտ ճարտարապետների ձեռքով իսկական հուշարձանների վրայից և վերջացրած մաքուր աշխատություններեն. երկրորդ բաժինը պետք է կազմեն միայն չափագրություններ և սևագրություններ, որոնք թեև մանրամասն չափագրված են տեղին վրա, սակայն վերջնականապես մաքուր նկարված չեն, ուստի թերի աշխատությունները մասնագիտորեն վերջացնելուց հետո պետք է փոխագրել առաջին բաժին։ Երրորդ բաժնում պետք է զետեղվեն այն նկարները, որոնք կարող նկարիչների ձեռքով նկարված են ուղղակի հուշարձանների վրայից: Չորրորդ բաժինը պետք է հատկացվի հուշարձանների քանդակագործ աշխատանքներին՝ իսկականներին և իսկականից հավատարմորեն ընդօրինակվածներին։ Հինգերորդ բաժինը պետք է հատկացվի հուշարձանների լուսանկարներին, նեգատիվներին և էստամբաժիններին։

3. Վերոգրյալ բաժիններից անկախ թանգարանի սրահները պիտի ունենան մի մատենադարան, ուր պիտի հավաքվեն այն բոլոր հայ և օտար լեզվով գրված հատորները, որոնք բովանդակում են տեսություններ և ուսումնասիրություններ հայ ճարտարապետության մասին։

4. Թանգարանի համար պետք է նշանակվի մասնագետներից բաղկացած մի հանձնաժողով, որը մշտապես խորհրդածությամբ վարի գործը թանգարանն իր նպատակին ծառայեցնելու և իր կոչման բարձրության մեջ պահելու համար։

5. Թանգարանի համար պետք է նշանակել մի վարիչ, ճարտարապետներ և օգնական գծագրիչներ։ Վարիչը լինելով նաև հանձնաժողովի անդամ, բացի ներքին ղեկավարությունից, պարտավոր լինի ամբողջացնել կիսատ մնացած կամ հում նյութերը։

6. Թանգարանի վարիչի պարտականությունն է միշտ հավաքել նորանոր նյութեր և ճոխացնել նորանոր նյութերով, հանձնաժողովի խորհրդակցությամբ։

7. Թանգարանի վարչությունը պետք է պարտավոր լինի, թանգարանից օգտվելու համար դիմող մասնագետներին ըստ ամենայնի բավարարություն տալ, տրամադրելով նրանց ամեն տեսակի նյութեր սովետական հայ ճարտարապետության վերելքի աշխատանքներին նպաստած շինելու համար։

8. Ցանկալի է, որ սովետական իշխանության օրով հայ ճարտարապետության ոճով կառուցված շենքերի նկարներ կամ լուսանկարներ հավաքվին և պահվին թանգարանում հանձնաժողովի քննությամբ հարմար համարվելու դեպքում։

9. Թանգարանի կազմակերպման սկզբնական շրջանին մեջ աշխատել անմիջապես ձեռք բերելու և թանգարանին սեփականություն դարձնելու համար այն բոլոր նյութերը, որոնք գտնվում են թե՛ պետական հիմնարկություններում և թե՛ մասնավոր անհատների մոտ, որոնք կբաղկանան հետևյալներից․

Ա. Մաքուր գծված նկարված պատկերներ։

Բ. Ճիշտ չափագրված գծագրություններ։

Գ. Լոսանկարներ։

Դ. Լուսանկարչական սևապակիներ։

Ե. Լուսանկարների հավաքածո ալբոմներ։

Զ. Էստամբաժներ։

Է. Զանազան հուշարձաններից ձուլածո մոդելներ։

Ը. Գունավոր նկարներ։[1]

  1. Զեկուցագրի պատճեն, որից տպագրում ենք, չունի թվական և ամիս ամսաթիվ։ Կազմող