Էջ:Artcakh history.pdf/178

Վիքիդարանից՝ ազատ գրադարանից
Այս էջը հաստատված է

Ղարաբաղի խանության միահեծան տերը։

Օգտագործելով հարևան խանությունների միջև հակամարտու­թյունը և Պարսկաստանի ներքին անկայուն կացությունը, Իբրահիմը ընդլայնեց խանության սահմանները։ Անգամ մի կարճ ժամանակահատված իրեն ենթարկեցրեց Շաքիի, Շիրվանի խանություննե­րը, գրավեց Ռեշտն ու Թավրիզը341։

Դրանից հետո Իբրահիմ խանը իր գործողություններին ավելի ազատություն տվեց ։

Անսանձ բռնություններից մելիքների վիճակն այնքան էր ծանրացել, որ Գյուլիստանի ու Ջրաբերդի տերերը աստանդական էին դարձել և իրենց հպատակների հետ միասին հանգրվանել էին Գանձակի խանությունում ու Վրաստանում։ Շուրջ 8 հազար հայ ընտանիքներ նոր բնակավայրեր ստեղծեցին Լոռու Շուլավերի կողմերում, որտեղ առայսօր պահպանվում է Ղարաբաղյան բարբառը և բազմաթիվ բարքեր ու սովորություններ։ Պետք է նշել նաև, որ կատարվածը բացասական հետևանք ունեցավ արցախահայության ազգագրական պատկերի վրա։ Այս ամենի հետևանքով արագ հայաթափվեց հյուսիսային Ղարաբաղը։ Ստեղծված պարապը լցվում էր մահմեդական խառնամբոխով։ Սակայն այս աղետաբեր արտագաղթից հետո էլ Ղարաբաղը գերազանցապես հայաբնակ էր։ Կովկասում ռուսական զորքերի հրամանատար Ցիցիանովի արքունի­քին հղած զեկուցագրերից մեկում նշում է, որ 18-րդ դարի վերջերին Ղարաբաղում ապրում էր 40-ից 60 հազար հայ ընտանիք։ Եթե հաշ­վի առնենք, որ ամեն մի ընտանիքում կամ գերդաստանում ապրում էր 10-15 մարդ, ապա արցախահայերի թիվը կհասնի կես միլիոնի։

Ջրաբերդի և Գյուլիստանի տարագիր մելիքները Գանձակի խանությունում անգործության մատնված չմնացին։ Նրանք, դաշ­նակցելով մերթ Ուրմիայի Ֆաթալի խանի, մերթ էլ Գանձակի Շահվերդի խանի հետ, հարձակումներ էին գործում Ղարաբաղի Իբրահիմ խանի տիրույթների վրա։ Այս հանգամանքը անհանգստացնում էր Իբրահիմ խանին։ Մյուս կողմից էլ հայաթափելով գավառները Ղարաբաղի խանը զրկվում էր իր գանձարանը լցնելու հնարավոր տարբերակից։

Նման պայմաններում Իբրահիմը համոզեց հայ մելիքներին՝ վե­րադառնալ