անսպառ պաշարներ։
Արցախում հայտնաբերվել են հանքային ջրերի պաշարներ։ Հնուց ի վեր հայտնի է Քարվաճառի շրջանի ջերմաջուրը կամ «բաղինք արքունականը»՝ Թարթառի ձախ ափին։ Այն վաղ միջնադարից եղել է Հայոց Արևելից կողմանց թագավորների և բանակի ամառային հանգստավայրը։
ՎԱՐՉԱԿԱՆ ԲԱԺԱՆՈՒՄԸ։ 7-րդ դարի հայկական աշխարհագրական երկի՝ Ա.Շիրակացու «Աշխարհացոյցի» համաձայն՝ Արցախը Մեծ Հայքի տասերորդ նահանգն է և ունի 12 գավառ։ Այդ գավառներն են՝ 1.Մյուս Հաբանդ, 2.Վայկունիք, 3.Բերդաձոր, 4.Մեծիրանք, 5.Մեծկուանք, 6.Հարճլանք, 7.Մուխանք, 8.Պիանք, 9.Պարսկանք, 10.Քուստի, 11.Փառնես, 12.Կողթ6։
Մյուս Հաբանդ-ընդգրկում է ավելի քան 2200կմ² տարածություն7։ «Գավառն, որ ընկած է Ղարուչայի ձախ և Կարկառ գետակի աջ ափերի, Դիզափայտ և Քիրս լեռնաշղթայի գագաթնագծի և դաշտաբերանի մեջ»։ Փաստորեն Մյուս Հաբանդի մեջ ներառվում են ներկայիս Մարտունու և մասսամբ էլ Հադրութի ու Ասկերանի շրջանների տարածքները։
Վայկունիք- տարածված էր Թարթառ գետի վերին ավազանում՝ այժմյան Քարվաճառի շրջանի հյուսիս-արևելյան հատվածում։ Այն կազմում է մոտ 800 կմ² տարածություն9։
Հարճլանք - գտնվում է Շուշի-Գորիս ճանապարհի և Հագարի գետի միջև։ Ներկայիս Լաչինի շրջանի զգալի մասը մտնում էր վերոհիշյալ գավառի կազմի մեջ։
Բերդաձոր - փռված է Ջերմուկի փեշերից մինչև Հագարիի ձախակողմյան ամենամեծ Ջինգինակապ վտակը՝ կազմելով ներկայիս Շուշիի, Լաչինի, Կուբաթլիի շրջանների մի փոքր մասը։ Այս սահմանների մեջ Բերդաձորի տարածքը կազմում է մոտ 450 կմ²10։
Պարսկանք – հիմնականում զբաղեցնում է Արաքսի առափնյա շրջանները։ Գավառը հարավից սահմանակից է Արաքսին, արևելքից՝ Պիանք գավառին, հյուսիսից՝ Մյուս Հաբանդին, հյուսիսարևմտյան կողմից՝ Բերդաձորին։ Նշված սահմանների մեջ գավառի տարածքը կազմում է մոտ 2000 կմ²։
Պիանք – ընդգրկում է Արցախի դաշտավայրային հատվածը՝ սահման ունենալով հարավից Արաքս գետը, արևմուտքից՝ Իշխանագետը,
