համակարգի այլ հարցեր։
Գոշի «Դատաստանագիրքը» այնքան կատարյալ էր, որ այն շուրջ 700 տարի օգտագործվել է ոչ միայն հայ իրականության մեջ, այլև շատ տարածված է եղել աշխարհի մի շարք երկրներում։ Այն 1519թ. գործածության մեջ մտավ լեհահայ գաղութում։ Շատ չանցած՝ «Դատաստանագրքի» լատինական խմբագրությունը թարգմանվեց Ղրիմի թաթարերեն։ XVIIIդ. կեսերին Աստրախանի հայկական գաղութը, դրա հիման վրա կազմեց մի նոր օրենսգիրք, որը հաստատվեց ցարական կառավարության կողմից և գործադրվեց հարավային Ռուսաստանի հայության մեջ միչև դատական բարեփոխումները։
XVIIIդ. սկզբին վրաց Վախթանգ Զ թագավորը վրացերեն թարգմանել է տալիս «Դատաստանագիրքը» և մտցնում իր օրենսգրքի մեջ417։
XIIIդ. Սմբատ Սպարապետը Գոշի «Դատաստանագրքի» հիման վրա ստեղծում է իր օրենսգիրքը և գործածության մեջ դնում Կիլիկյան հայոց թագավորությունում։ Հնում այն թարգմանվել է լատիներեն և ղփչաղերեն։
Մխիթար Գոշը վախճանվել է 1213 թ.։ Նրա մարմինը ամփոփվել է Նոր Գետիկում, որն էլ մեծ մտածողի անունով կոչվեց Գոշավանք։
Դարավոր ավանդույթներ ունեցող հայ ճարտարապետությունը վաղ միջնադարում նոր որակ և զարգացում ունեցավ։ Այս փուլում է, որ դրվեց եկեղեցաշինության հորինվածքային, գեղարվեստական և կառուցողական սկզբունքների հիմքերը։ Պատմական Արցախի ճարտարապետության զարգացումը ընթացել է համաքայլ եւ սերտ կապերի մեջ Հայաստանի մյուս նահանգների ճարտարապետության հետ և հանդիսանում է նրա անբաժանելի բաղադրիչը։
Վաղ միջնադարի արցախյան եկեղեցիները, ինչպես Սյունիքի և կենտրոնական Հայաստանի եկեղեցիները, հիմնականում պատկանում են եռանավ բազիլիկ տիպին, 1 կամ 2 զույգ մույթերով, որոնք կրում են աղոթասրահի թաղակապ ծածկը՝ առնված երկլանջ կտորի տակ։
Վաղ միջնադարյան հայ ճարտարապետությանը բնորոշ կառույցներից
