ԿՈԼՏՆՏԵՍԱՅԻՆ ՇԱՐԺՈՒՄԸ ԵՎ ԴՐԱ ՀԵՏԵՎԱՆՔՆԵՐԸ։ Հոկտեմբերյան հեղաշրջումից հետո գյուղում այսպես կոչված նոր սոցիալիստական արտադրական հարաբերությունների ձևավորման գործը ընթացավ բարդ, հաճախ էլ իրարամերժ գաղափարների հակամարտության պայմաններում։
Բանն այն է, որ խորհրդային երկրի բնակչության ճնշող մեծամասնությունը մանրապրանքային արտադրությամբ զբաղվող գյուղացիներ էին, որոնք մինչև ուղն ու ծուծը հազարավոր թելերով կապված էին պապենական հողին։ Նման երկրում գյուղատնտեսական վերընթացի և, ընդհանրապես, հասարակության բոլոր անդամների բարեկեցիկ կյանքի ապահովման հիմնական միջոցը հողվորի նյութական շահագրգռվածության անընդհատ բարձրացումն է։ «Անհրաժեշտ է գյուղացուն առկել իր շահերին»,- ժամանակին նկատել է Ն. Բուխարինը623։
Իսկ ի՞նչ ուղեգծով ընթացավ խորհրդային գյուղատնտեսությունը։ 1929թ. աշնանը կուսակցության Կենտրոնական կոմիտեն, խեղաթյուրելով գյուղատնտեսության վարման ավանդական համամարդկային սկզբունքները, անտեսելով կոոպերացիաների տարբեր ձևերի համամասնական զարգացման և դրանց ստեղծման գործընթացում կամավորության խստագույն պահպանման սկզբունքը, որոշեց անցնել համատարած կոլեկտիվացման և դրա հիման վրա կուլակության՝ որպես դասակարգի վերացման քաղաքականությանը։ Մինչև իսկ Կենտկոմի 1929թ. նոյեմբերյան պլենումն այդ չհիմնավորված շրջադարձը գնահատեց որպես «…նոր պատմական էտապ մեր երկրում սոցիալիզմի կառուցման գործում»624։ Գյուղատնտեսության կոլեկտիվացումը ոչ թե բխում էր ժամանակաշրջանի ոգուց ու պայմաններից, այլև այն դիտվում էր որպես հացամթերման հիմնահարցի, երկրի արագացված ինդուստրացման համար նյութական, աշխատանքային և ֆինանսական անհատույց միջոցների կորզման ձև։
Կոլտնտեսային շարժման ախտը համակել էր նաև Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավար մարզը։ Հարկ է նշել, որ ՆԷՊ-ի տարիներին, մանավանդ 1925-1928 թվականներին, մարզում փորձեր կատարվեցին ստեղծել կոլտնտեսություններ։ Այսպես, 1925թ. Ջրաբերդի շրջանի Կարմիրավանում ստեղծվեց Ստեփան Շահումյանի