Կոմիկ. Ուրեմն ճշմարիտ է այն [1]առածը որ կըսե՝ երկու ձմերուկ մեկ թևի մը տակ չէն կեցներ (գլուխը ձռած[2]) լալով կը մտնա:
Բիրաբ. Ահ. այսպիսի զավակներն են[3] որ իրենց մոր թշվառությանը
պատճառ կըլլան:
ԱՏԱՄՆԱԲՈՅԺՆ ԱՐԵՎԵԼՅԱՆ
(էջ 65 — 218)
«Ատամնաբույժն արևելյանը» Պարոնյանի առաջին կատակերգությունն է, որը լույս է տեսել առանձին գրքույկով, հեղինակի կենդանության տարիներին։
Կատակերգության տեքստը պատրաստելիս օգտագործված Է 1868
թվականի Պոլսի անդրանիկ հրատարակությունը:
Պարոնյանը դժգոհ է մնացել իր այս երկից ևս: Հրանտ Ասատուրը
իր «Դիմաստվերներն աշխատության մեջ գրոմ է հետևյալը.
«Հակառակ իր նյութական անձուկ վիճակին, հրապարակեն ժողոված՛
էր Ատամնաբույժն արևելյանի բոլոր օրինակները, որպեսզի գրավաճառները չկարենան ծախել իր այդ գործը» (էջ 174):
Հեղինակի մահվանից հետո, առաջին անգամ Թիֆլիսում, Գյուտ քահանա Աղանյանցի հրատարակությամբ լույս տեսան Պարոնյանի առանձին ստեղծագործությունները, որոնց թվում և «Ատամնաբույժն արևելյանը»:
Հետագայում, և՛ նաքասովետական, և սովետական շրջաններում,
եղան և այլ հրաաարակություններ։
1) Սահմանադրություն 1860 թվականի մայիսի 24-ին հրապարակվեց թուրքական կառավարութեան կողմից հաստատված Ազգային սահմանադրությունը՝ արևմտահայերի կրթական, կրոնական իրավունքները սահմանող ներքին կանոնադրությունը, Սահմանադրության կիրառումը բուռն
պայքարի, հակամարտությունների առիթ հանդիսացավ և դադարեց գործադրվելուց, մինչև 1863 թվականի մարտի կայսերական նոր հրամանագիրր։ Չնայած այն բանին, որ Սահմանադրությունը հեռու չէր գնում կրօնական և կրթական հարցերի կարգավորումից, այնուամենայնիվ հայ ազգային զարթոնքի շրջանում այն գրական նկատելի դեր կատարեց արևմտահայ իրականությունում:
