տեսանկյունից: Չի կարելի ժամանակավոր ու խմբակային շահերի համար զոհաբերել ժողովրդի անցյալը, ազգի անվտանգությունը և պետության ապագան:
90 տարի առաջ, հենց այս օրերին՝ 1920թ. նոյեմբերի 22-ին, ԱՄՆ նախագահ Վուդրո Վիլսոնը կայացրեց իր Իրավարար վճիռը: Վիլսոնյան իրավարար վճիռը (Arbitral Award), ինչպես առիթներ ունեցել եմ գրելու և խոսելու, մեր իրավունքների ավետարանն է, մեր պահանջատիրության հիմքը, ՀՀ բարեկեցիկ ու ապահով ապագան կերտելու միակ հնարավորությունը:
Լոկ համառոտակի անդրադառնամ այդ հույժ կարևոր փաստաթղթին և առանձնանշեմ միայն մի շարք հիմնադրույթներ: Քանի որ Իրավարար վճիռը կայացվել է Դաշնակից երկրների Սան Ռեմոյի 1920թ. ապրիլի 26-ի, ինչպես նաև Սևրի պայմանագրի (10 օգոստոսի, 1920թ.) մեջ ներառված հայցադիմումների (compromis) հիման վրա և ուժի մեջ է մտել ստորագրման պահից, այսինքն 1920թ. նոյեմբերի 22-ից, ուստի հիշյալ վճիռը պարտադիր, անբեկանելի ու անժամանցելի որոշում է Առաջին համաշխարհային պատերազմի բոլոր Դաշնակից երկրների (Allied Powers) [ներկայումս ավելի քան 100 երկիր] և Սևրի պայմանագիրը ստորագրած պետությունների համար [ներկայումս ավելի քան 20 երկիր]: Այն պարտադիր, անբեկանելի ու անժամանցելի է նաև ԱՄՆ համար, որովհետև Իրավարար վճիռը կրում է Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ պետության Մեծ կնիքը, ստորագրված է ԱՄՆ-ի նախագահի և ենթաստորագրված՝ ԱՄՆ-ի պետքարտուղարի կողմից: Ըստ նախապես տված գրավոր հանձնառության, Վիլսոնի իրավարար վճիռը պարտադիր է նաև առաջին աշխարհամարտում պարտված երկրների համար:
Համաձայն միջազգային իրավունքի հիմնարար սկզբունքի, որն ամրագրված է Հաագայի խորհրդաժողովի (1899թ. և 1907թ.) համապատասխան փաստաթղթերում, Իրավարար վճռի ի կատար ածումն այդ փաստաթղթին կողմ հանդիսացող, այսինքն՝ հայցադիմումը ստորագրած, բոլոր երկրների անսակարկ պարտավորություն է, նրանց անօտարելի հանձնառությունը: Ըստ այդմ, մեր համազգային խնդիրը պետք է լինի յուրաքանչյուր տարի նոյեմբերի 22-ին այդ երկրներից պահանջել, որպեսզի նրանք տեր կանգնեն միջազգային իրավունքից բխող իրենց պարտավորությանը և դա անեն ոչ թե որպես բարեհաճություն, այլ որպես մոռացված, մասամբ ուրացված, սակայն անխաթար ու անբեկանելի միջազգային պարտավորություն:
