Ազգային–ազատագրական շարժումներն ունենում են իրենց հերոսները, իրենց նվիրյալները, որ հանուն իրենց սուրբ նպատակի պատրաստ են զոհաբերելու ամենաթանկը՝ կյանքը, որ գնում են դեպի ստույգ մահը… և անմահանում, լուսավոր ու պայծառ էջեր թողնելով հարազատ ժողովրդի պատմության հերոսամատյանում։
Եզդի ժողովրդի զավակներն իրենց սխրանքով ապացուցեցին այդ ճշմարտությունը։ …1988 թվականն էր։ Հայ ժողովուրդն այլևս չտանելով պատմական անարդարությունը՝ պոռթկաց ցասումով։ Սկսվեց Ղարաբաղյան շարժումը, որը փաստորեն ազգային-ազատագրական պայքարի նոր փուլ էր հանուն արդարության, հանուն հայոց հողերի միավորման, հանուն ժողովրդի հարատևության։ Եվ Հայաստանում ապրող եզդիները, որ հայոց հողը համարում են նաև իրենց հայրենիքը, չէին կարող անտարբեր լինել այղ հուժկու շարժման նկատմամբ և, Ղարաբաղյան շարժմանը զուգընթաց, սկսվեց նաև եզդիների ազգային զարթոնքը։
1988 թվականի փետրվարյան օրերն էին։ Ես, որ ականատեսն եմ այդ օրերի իրադարձությունների, հիշում եմ հատկապես այն ոգևորությունը, որ ապրում էր եզդի երիտասարդությունը։ Դա չտեսնված մի երևույթ էր, որ վաղուց չէր զգացվել եզդիների կյանքում։
Կազմվեցին ռազմական ջոկատներ, որոնք ուղարկվեցին ռազմաճակատների գրեթե բոլոր տեղամասերը, եղան ամենաթեժ հատվածներում՝ Երասխավանում, Ոսկեպարում, Ստեփանակերտում, Շուշիում, Լաչինում, Մարտակերտում և այլուր։ Ամենուրեք եզդի տղաները կռվում էին անձնուրաց կերպով։ Նրանք տեղաբաշխված էին ոչ թե առանձին խմբերով, այլ հայ ազատամարտիկների հետ միասին, ու շտաբի անդամները իրենց սրտի խոսքն էին ասում ոչ միայն եզդիներին, այլև հայ տղաներին, ոգևորում ու քաջալերում էին նրանց։ Հպարտության զգացում էին ապրում շտաբի անդամները, երբ մարտական դիրքերում տեսնում էին ոչ միայն եզդի տղաների, այլ նաև եզդի աղջիկների, որոնք իրենց եղբայրների նման կռվում էին քաջաբար, պատրաստ էին իրենց կյանքը զոհւսբերել հանուն հաղթանակի։ Նրանցից մեկը՝ Ասյա Խատոյանը, կռվում էր լեգենդար Մոնթեի ջոկատում։
Եզդի ազատամարտիկները կռվում էին ղարաբաղյան բոլոր ռազմաճակատներում, նրանց անունները և գործած սխրանքները հաճախ էին հիշատակվում մարտական ամփոփագրերում, նշվում էին
