կաթողիկոսի կողմից հալածանք Նազաբյանցի դեմ, ուստի ցենզոր Բերոյանցը արգելք •գրեց վեպի շարունակությանը, Առանց վեպին որևէ վնաս հասցնելու հեղինակը կարող էր դեն ձգել Սահառունուն էլ, նրա դասատվությունն էլ և հանգիստ շարունակել վեպր, րայց նա անփորձությունից դիմեց զանազան միշնորդների և անհաջողության մատնվե¬ լով, դիմեց Կարապետ Եզյանի միջնորդությանը, որը 1862 թ. մայիսի 15-ի նամակով պատասխանեց, թե Բերոյանցին անկարելի է Համոզել, որ նրան, Բերոյանցին հրամայված է ցենզորական կոմիտեի կողմից, որ Հայոց հոգևորականության մասին ոչ մի հոդված թույլ չտա տպագրությանւ Ավելացրեք սրա վերա և այն, որ շուտով դադարեց սհյոլսիսափայլր»: Ահա այդպիսի փորձանքի ենթարկվեց սՏեր Սարգիսի», որի շարունակությունը մնում էր անշուք մինչև այսօրս։ (Տե՛ս Քայթերունի, Ստեփաննոս Նազարյանցի շուրջը 60-ական թվականներին 1917, էջմիածին, է, 12)։
էջ 170, տ. 28. «Մենք խուլում ենք Ագապի մակամով ադդային վիպասանության մասին» — էԱգապի հիքեաեսի» վերնագրով դիրքը լույս է ընծայվել (l. Պոլս ում, 1851 թ. հայատառ թուրքերեն լեզվով, առանց հեղինակի անվան.
Վեպի գաղափարական բովանդակությունը խարսխված է կաթոլիկների դեմ մզվող պայքարի վրա։
Ինչպես հայտնի է, III դ. 50 — 60-ական թթ. արևելահայ և արևմտահայ մամուլում կաթոլիկական պրոպադանդայի դեմ ուժեղ պայքար էր մղվում, Այդ պայքարի աոաջին դրոշակակիրներն էին Կ. Պոլսում «Մեղուի» շուրջը համախմբված երիտասարդները՝ Հ. Սվաճյանր, Կ. Փանոսյանր, Ա. Հայկոլնին և ուրիշներ, Արևե լա հա յաս տան ում՝ «Հյոլ- սիսափայլը»
Մ. Նալբանդյանի գլխավորությամբ, Մ. Նալբանդյանը իր սնափառական հրեայի» աոաջարանում, «Հյուսիսյանց», Մխիթար Աեբաստացի և Մխիթարյանք» հոդվածներում սկզրոմւքային պայքար էր մղում -«քաղաքակրթություն» տարածելու պատրվակով փոքր մոզովո ւրդներին ստրկացնող եվրոպական գաղութարարների և նրանց հիմնական զենքի' միսիոներների ու կաթոլի- կական պրոպագանդայի դեմ Նույն այն օրերին, երթ գրվում էր «Սոս և Վարդիթերի» կրիտիկան, նալրանգյանր աշխատում էր նաև իր հայտնի «Նկատողություն» հոդվածի վրա, որտեղ մերկացվում էր կաթոլիկական պրոպադանդան, Գաղափարական այս նպատակասլացությամբ պետք է բացատրել Նալրանդյանի հիացմունքը այդ դործի նկատմամբ. Ուղիղ մեկ դար հետո դրականագետ Գառնիկ Ստեփանյանը «Ադապիի պատմությանը» վեպի մասին» հոդվածում ապացուցում է, որ վեպի հեղինակը Հովսեփ Վարդանյանն է (1813—1879), (Տե՛ս «Տեղեկադիր», 1951, Ml), Հետաքրքիր է, որ Մ. Նալբանդյանը «Ծոցատետրի նկատողություններում» դոլրո է դրել «Մասիս» (26 հոկտեմբերի 1863 թ.) թերթից Հ. Վարդանյանի (Հ. Վարդան փա- շայի) «Սահմանադրական ճշմարտություններ և անոնց պարաավորոլթյուններր» գրքի չայս տեսնելու ծանուցումը, չկասկածելով, որ խոսքր դնում է «Ադապիի» հեղինակի' դր¬ բողի, հրապարակախոսի, հրատարակլի, հասարակական դործչի մասին, Նայբանդյանր այդ ժամանակ զբաղվում է նաև սահմանադրական հարցերով, դրա համար էլ նրան հե֊ աա քրքրել է Հ. Վարդանյանի հիշյալ դրքույկր, Բայց, ըստ երևույթին, այն այդպես էլ նրա ձեռքը չի րնկել (Տե՛ս 0. Գարոնյան, Միքայել Նաչբանդյան, էջ 460): Էջ 170, պետիտ, տ. 1. <Չենք մոռացած «Նահապետ» ստորագությամբ Հ. ՂԼոնգ Ափշանյանց արժանավոր վարդապետի հրաաարակած նոյակապ քերթմացքը» խոսքը